Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Artykuły

Nr 1(22) (2022): Powrót metafizyki

Epistemologiczna i polityczna ideologiczność psychiatrii w obliczu epidemii chorób psychicznych

DOI
https://doi.org/10.51196/srz.22.8
Przesłane
2 sierpnia 2022
Opublikowane
31-12-2022

Abstrakt

Sytuacja faktycznego kryzysu zdrowia psychicznego lub jedynie dyskursywnego alarmowania o takim kryzysie stawia badaczy przed okazją do odsłonięcia ideologiczności psychiatrii. W niniejszym opracowaniu oparliśmy się na koncepcji ideologii Terry’ego Eagletona oraz bogatym dorobku marksowskiej refleksji społecznej. Rozumiemy więc ideologię jako minimum refleksyjności wpisane w ludzkie praktyki, nadające im sens społeczny. Ideologia nie tylko wytwarza bowiem kategorie i schematy poznawcze (epistemologię), ale także reprodukuje społeczne stosunki władzy. Tym samym krytyka ideologii oznacza wskazanie na iluzogenność samych stosunków społecznych, których konkretny kształt współistnieje z określoną wizją tychże stosunków.

Artykuł udowadnia, że opisując „ludzkie cierpienie”, psychiatra wikła się w system aksjonormatywny danego społeczeństwa, pozostając na przecięciu pól dyskursywnych i będąc zawsze nauką interpretatywną, opisową i idiograficzną. Zarówno psychiatrzy, jak i badacze społeczni wskazują, że współczesna doktryna psychiatryczna nie jest monolitem, a wynikiem sporów i dyskusji w samej dyscyplinie, a także zmian wewnątrz samego społeczeństwa. Przyjmuje ona charakter uniwersalizujący, racjonalizujący, uwspólniający, naturalizujący i legimityzujący, wypełniając tym samym wszystkie cechy dystynktywne ideologii w założeniu Eagletona.

Dokonana w tekście demaskacja ideologicznego charakteru psychiatrii daje naszym zdaniem możliwość obnażenia rzeczywistych stosunków społecznych, czyniąc z psychiatrii papierek lakmusowy współczesnego społeczeństwa kapitalistycznego. Pozwala również na analizę bardziej zniuansowaną niż w dotychczasowych, popularnych ujęciach (jak prace Marka Fishera czy Byung-Chula Hana) oraz wrażliwą na cechy samej psychiatrii i jej roli społecznej.

Bibliografia

  1. Basaglia F. 1964. The Destruction of the Mental Hospital as a Place of Institutionalization. http://www.triestesalutementale.it/english/doc/basaglia_1964_destruction-mhh.pdf; dostęp: 1.09.2022.
  2. Bauman Z. 2000. Globalizacja: i co z tego dla ludzi wynika, tłum. E. Klekot, Państwowy Instytut Wydawniczy.
  3. Berry H.L., Bowen K., Kjellstrom T. 2010. Climate Change and Mental Health: A Causal Pathways Framework, „International Journal of Public Health” 55, nr 2, s. 123–132, https://doi.org/10.1007/s00038-009-0112-0.
  4. Bhugra D. 2004. Migration and Mental Health, „Acta Psychiatrica Scandinavica” 109, nr 4, s. 243–258.
  5. Bracken P., Thomas Ph. 2005. Postpsychiatry: A New Direction for Mental Health, „BMJ” 24, nr 322 (7288), s. 724–727, https://doi.org/10.1136/bmj.322.7288.724.
  6. Bracken P., Thomas Ph. 2010. From Szasz to Foucault: On the Role of Critical Psychiatry, „ Philosophy, Psychiatry, & Psychology” 17, nr 3, s. 219–228.
  7. Bracken P., Thomas P., Timimi S., Asen E., Behr G., Beuster C., Bhunnoo S., Browne I., Chhina N., Double D., Downer S., Evans C., Fernando S., Garland M.R., Hopkins W., Huws R., Johnson B., Martindale B., Middleton H., Moldavsky D., Moncrieff J., Mullins S., Nelki J., Pizzo M., Rodger J., Smyth M., Summerfield D., Wallace J., Yeomans D. 2012. Psychiatry beyond the Current Paradigm, „British Journal of Psychiatry” 201, nr 6, s. 430–434, https://doi.org/10.1192/bjp.bp.112.109447.
  8. Butler J. 2011. Ramy wojny. Kiedy życie godne jest opłakiwania?, tłum. A. Czarnacka, Książka i Prasa.
  9. Byung-Chul H. 2015. The Burnout Society, tłum. E. Butler, Stanford University Press.
  10. Byung-Chul H. 2017a. In the Swarm: Digital Prospects, tłum. E. Butler, MIT Press.
  11. Byung-Chul H. 2017b. Psychopolitics: Neoliberalism and New Technologies of Power, tłum. E. Butler, Verso Books.
  12. Eagleton T. 1991. Ideology. An Introduction, Verso Books.
  13. Fisher M. 2020. Realizm kapitalistyczny. Czy nie ma alternatywy?, tłum. A. Karalus, Książka i Prasa.
  14. Foucault M. 1987. Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu, tłum. H. Kęszycka, Państwowy Instytut Wydawniczy.
  15. Foucault M. 2000. Szaleństwo i społeczeństwo, [w:] tegoż, Filozofia, historia, polityka: wybór pism, tłum. D. Leszczyński, L. Rasiński, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  16. Foucault M. 2009. Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Aletheia.
  17. Gałecki P., Szulc A. 2020. Psychiatria, Edra Urban & Partner.
  18. Gawęda Ł. 2021. Kryzys psychiczny w nowoczesnym świecie. Wprowadzenie, [w:] Kryzys psychiczny we współczesnym świecie, red. Ł. Gawęda, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 1–9.
  19. Godwin G. 2017. Psychiatry, [w:] Reference Module in Neuroscience and Biobehavioral Psychology, red. J. Stein, Elsevier. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128093245068541; dostęp: 1.09.2022.
  20. Honneth A. 1996. The Struggle for Recognition. The Moral Grammar of Social Conflicts, The MIT Press.
  21. Klein N. 2007. Doktryna szoku. Jak współczesny kapitalizm wykorzystuje klęski żywiołowe i kryzysy społeczne, tłum. H. Jankowska, T. Krzyżanowski, K. Makaruk, M. Penkala, Wydawnictwo Literackie Muza.
  22. Kowalski J., Gawęda Ł. 2020. Persecutory Beliefs Predict Adherence to Epidemiological Safety Guidelines over Time – a Longitudinal Study, „Psychological Medicine” 52, nr 7, s. 1393–1394, https://doi.org/10.1017/S0033291720002792.
  23. Loo H.M. van, Romeijn J.W., Jonge P. de, Schoevers R.A. 2013. Psychiatric Comorbidity and Causal Disease Models, „Preventive Medicine” 57, nr 6, s. 748–752, https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2012.10.018.
  24. Loughlin M., Miles A. 2015. Psychiatry, Objectivity, and Realism about Value, [w:] Alternative Perspectives on Psychiatric Validation: DSM, ICD, RDoC, and Beyond, red. P. Zachar, D. Stoyanov, M. Aragona, A. Jablensky, Oxford University Press, s. 146–163.
  25. Maj M. 2010. Are Psychiatrists an Endangered Species?, „World Psychiatry: Official Journal of the World Psychiatric Association (WPA)” 9, nr 1, s. 1–2, https://doi.org/10.1002/j.2051-5545.2010.tb00253.x.
  26. Marks K. 1968. Krytyka ekonomii politycznej. Księga I. Proces wytwarzania kapitału, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 23, Książka i Wiedza.
  27. Marks K., Engels F. 1961. Ideologia niemiecka, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 3, Książka i Wiedza.
  28. McLaren N. 2013. Psychiatry as Ideology, „Ethical Human Psychology and Psychiatry” 15, nr 1, s. 7–17, https://doi.org/10.1891/1559-4343.15.1.7.
  29. Mises L. von. 2011. Ludzkie działanie: traktat o ekonomii, tłum. W. Falkowski, Wydawnictwo Instytutu Ludwiga von Misesa.
  30. Murali V., Oyebode F. 2004. Poverty, Social Inequality and Mental Health, „Advances in Psychiatric Treatment” 10, nr 3, s. 216–224, https://doi.org/10.1192/apt.10.3.216.
  31. Murthy R.S., Lakshminarayana R. 2006. Mental Health Consequences of War: A Brief Review of Research Findings, „World Psychiatry: Official Journal of the World Psychiatric Association (WPA)” 5, nr 1, s. 25–30.
  32. Okruszek Ł., Aniszewska-Stańczuk A., Piejka A., Wiśniewska M., Żurek K. 2020. Safe but Lonely? Loneliness, Anxiety, and Depression Symptoms and COVID-19, „ Frontiers in Psychology” 4, nr 11:579181, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.579181.
  33. Prati G., Mancini A.D. 2021. The Psychological Impact of COVID-19 Pandemic Lockdowns: A Review and Meta-Analysis of Longitudinal Studies and Natural Experiments, „Psychological Medicine” 51, nr 2, s. 201–211, https://doi.org/10.1017/S0033291721000015.
  34. Prince J.D., Oyo A., Mora O., Wyka K., Schonebaum A.D. 2018. Loneliness among Persons with Severe Mental Illness, „Journal of Nervous and Mental Disease” 206, nr 2, s. 136–141, https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000000768.
  35. Pużyński S. 2015. Dylematy współczesnej psychiatrii. Problemy kliniczne, etyczne, prawne, Enteia.
  36. Rosa H. 2020. Przyspieszenie, wyobcowanie, rezonans. Projekt krytycznej teorii późnonowoczesnej czasowości, tłum. J. Duraj, J. Kołtan, Europejskie Centrum Solidarności.
  37. Rybakowski J., Pużyński S., Wciórka J. 2010. Psychiatria, t. 1: Podstawy psychiatrii, Edra Urban & Partner.
  38. Shorter E. 2005. Historia psychiatrii: od zakładu dla obłąkanych po erę Prozacu, tłum. P. Tłuski, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
  39. Silva M., Loureiro A., Cardoso G. 2016. Social Determinants of Mental Health: A Review of the Evidence, „The European Journal of Psychiatry” 30, nr 4, s. 259–292.
  40. Slade M., Amering M., Farkas M., Hamilton B., O’Hagan M., Panther G., Perkins R., Shepherd G., Tse S., Whitley R. 2014. Uses and Abuses of Recovery: Implementing Recovery-Oriented Practices in Mental Health Systems, „World Psychiatry: Official Journal of the World Psychiatric Association (WPA)” 13, nr 1, s. 12–20, https://doi.org/10.1002/wps.20084.
  41. Sowa J. 1984. Kulturowe założenia pojęcia normalności w psychiatrii, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  42. Szasz T. 1960. The Myth of Mental Illness, „American Psychologist” 15, nr 2, s. 113–118, https://doi.org/10.1037/h0046535.
  43. Szasz T. 1998. Psychiatric Slavery, Syracuse University Press.
  44. Świrek K. 2018. Teorie ideologii na przecięciu marksizmu i psychoanalizy, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Downloads

Download data is not yet available.