Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Artykuły

Nr 1(8) (2015): Symbole

Symbol jako narzędzie i cel w historii obrazów Aby’ego Warburga

  • Ryszard Kasperowicz
DOI
https://doi.org/10.51196/srz.8.4
Przesłane
23 czerwca 2020
Opublikowane
01-04-2015

Abstrakt

W interpretacji obrazów przez Aby Warburga kluczową rolę, jak wiadomo, odgrywała koncepcja symbolu. Warburg rozwijał swoją koncepcję symbolu zarówno w opozycji do czysto formalnej historii życia form artystycznych, jak i do idei „ruchu estetycznego”, postrzegającego renesans jako ekspresję harmonijnego ideału piękna. Dla Warburga renesans był epoką wewnętrznych napięć, rywalizujących ze sobą nurtów artystycznych i duchowych, których wyjaśnienie, w kontekście powrotu do antyku, musi sięgać do samych antropologicznych reguł ekspresji ludzkiej jako obrazowego i symbolicznego opanowywania „pierwotnego lęku”. Odciśnięte w zbiorowej pamięci obrazy – dynamogramy, będące ekspresją podstawowych emocji ludzkich, zachowują swoją ważność jako „punkt orientacji” w procesie nieustannego zmagania się ze spuścizną antyku. Niniejszy tekst jest próbą analizy źródeł idei symbolu Warburga w perspektywie narzędzia, jakim musi posługiwać się nowoczesna historia sztuki, poszukująca związków pomiędzy obrazowaniem artystycznym i innymi sferami aktywności kulturowej. Z drugiej strony, analiza symbolu wyznaczała cel poszukiwań Warburga jako klucza do uchwycenia najważniejszych mechanizmów interpretacji miejsca człowieka w świecie („Orientierung”) i oscylowania świadomości ludzkiej pomiędzy magicznym wizerunkiem, zniewalającym człowieka, a abstrakcyjnym znakiem, będącym świadectwem władzy sprawowanej nad naturą, ale jednocześnie sygnalizującym możliwy zanik kreatywnej wyobraźni.

Bibliografia

  1. Antoni C. 1950. Vom Historismus zum Soziologie, übersetzt von Walter Goetz, K.F. Koehler, Stuttgart.
  2. Buchloh B. 2011. Atlas Gerharda Richtera. Archiwum anomiczne, tłum. K. Bojarska, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2011, nr 2–3, s. 184–195.
  3. Carlyle T. 1882. Sartor Resartus. Życie i zdania Pana Teufelsdröckha, tłum. S. Wiśniowski, Lewental, Warszawa.
  4. Ferretti S. 1989. Cassirer, Panofsky, and Warburg. Symbol, Art, and History, tłum. R. Pierce, New Haven, London.
  5. Gombrich E.H. 1986. Aby Warburg. An Intellectual Biography. With a Memoir on the History of the Library by Fritz Saxl, Phaidon, Oxford.
  6. Heckscher W.S. 1985. The Genesis of Iconology, [w:] tegoż, Art and Literature. Studies in Relationship, Duke University Press, Durham.
  7. Jaźwierski J. 2011. Ekspresja i tradycja artystycznych zapoż yczeń. Warburg – Gombrich – Reynolds, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2011, nr 2–3, s. 222–229.
  8. Kany R. 1989. Die religionsgeschichtliche Forschung an der Kulturwissenschaftlichen Bibliothek Warburg, „Bamberger Schriften zur Renaissanceforschung”, 19.
  9. Kivy P. 1959. Charles Darwin on Music, „Journal of the American Musicological Society”, vol. 12, nr 1.
  10. Jedlicki. J. 2000. Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
  11. Johnson Ch.D. 2012. Memory, Metaphor and Aby Warburg’s Atlas of Images, Cornell University Press, Ithaca.
  12. „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”. 2011, nr 2–3.
  13. Olechnowicz E. 2011. Pośmiertne ż ycie antyku. Medycejskie intermezza z 1589 roku, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 2–3, s. 216–221.
  14. Pfotenhauer H. 1985. Das Nachleben der Antike. Aby Warburgs Auseinandersetzung mit Nietzsche, „Nietzsche-Studien”, nr 14.
  15. Pochat G. 1983. Der Symbolbegriff in der Ästhetik und Kunstwissenschaft, Du-Mont Reiseverlag, Köln.
  16. Rampley M. 2011. Zur Vischer-Rezeption bei Warburg, [w:] Friedrich Theodor Vischer. Leben – Werk – Wirkung, red. B. Potthast, A. Reck, Universitätsverlag Winter, Heidelberg, s. 299–320. http://www.academia.edu/4872580/Zur_Vischer-Rezeption_bei_Warburg; dostęp: 23.11.2015.
  17. Warburg A. 2011a. Atlas Mnemosyne. Wprowadzenie, tłum. K. Pijarski, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2011, nr 2–3, s. 110–115.
  18. Warburg A. 2011b. Śniadanie na trawie Maneta. Wzorcotwórcza funkcja pogańskich bóstw elementarnych dla nowoczesnego odczucia natury, tłum. K. Pijarski, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2011, nr 2–3, s. 116–119.
  19. Watkin D. 1977. Morality and Architecture. The Development of a Theme in Architectural History and Theory from the Gothic Revival to the Modern Movement, Clarendon Press, Oxford.
  20. Wind E. 1996. Warburgs Begriff der Kulturwissenschaft und seine Bedeutung für die Ästhetik, [w:] Bildende Kunst als Zeichensystem 1. Ikonographie und Ikonologie. Theorien – Entwicklung – Probleme, red. E. Kaemmerling, DuMont Buchverlag, Köln.
  21. Wind E. 2001. Das Experiment und die Metaphysik, red. B. Buschendorf, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, s. 235–253.
  22. Zumbusch C. 2004. Wissenschaft in Bildern. Symbol und dialektisches Bild in Aby Warburgs Menomosyne-Atlas und Walter Benjamins Passagen-Werk, Akademie Verlag, Berlin.

Downloads

Download data is not yet available.