common.pageHeaderLogo.altText6767d549946bd

Artykuły

Nr 1(8) (2015): Symbole

Symbol religijny w literackich nieortodoksyjnych użyciach. Szkic o kulturowej roli profanacji

  • Małgorzata Jankowska
Przesłane
23 June 2020
Opublikowane
01-04-2015

Abstrakt

Artykuł ma na celu analizę przekształceń symbolu religijnego. Jego rozmaite nieortodoksyjne użycia widoczne są m.in. we współczesnych narracjach apokryficznych. Teksty te, wykorzystujące postaci, motywy i symbole obecne w Piśmie Świętym, mają często charakter profanacji czy obrazoburstwa, lecz propagując treści stojące niejednokrotnie w sprzeczności z kanonem, paradoksalnie utrzymują go w centrum semiosfery. Analiza tego typu przekształceń pozwala dostrzec rolę, jaką symbol odgrywa w procesach autokomunikacji kultury, łącząc to, co tradycyjne, z tym, co nowe, a tym samym umożliwiając kulturze kontakt z przekazami źródłowymi. To szczególnie ważny bodziec do postrzegania tożsamości kulturowej jako ciągłej i spójnej. Symbol jest najtrwalszym i najstarszym nośnikiem pamięci kulturowej, a jego przekształcenia (choćby były profanacją) wspomagają jej pracę. Wchodząc w nowy kontekst nie traci on swoich poprzednich znaczeń, lecz nabywa nowe, ujawniając tym samym swe bogactwo semantyczne. Symbol jest zatem ważnym elementem dynamizującym kulturę i zapobiegającym jej petryfikacji.

Bibliografia

  1. Agamben G. 2006. Profanacje, tłum. M. Kwaterko, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
  2. Assmann A. 1995. Was sind kulturelle Texte?, [w:] Literaturkanon – Medienereignis – kultureller Text. Formen interkultureller Kommunikation und Übersetzung, red. A. Poltermann, Erich Schmidt Verlag, Berlin.
  3. Assmann J. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. A. Kryczyńska-Pham, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
  4. Augé M. 2009. Formy zapomnienia, tłum. A. Turczyn, Universitas, Kraków.
  5. Beskow P. 2005, Osobliwe opowieści o Jezusie. Analiza nowych apokryfów, tłum. J. Wolak, Wydawnictwo WAM, Kraków.
  6. Geertz C. 2005. Interpretacja kultur. Wybrane eseje, tłum. M.P. Piechaczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
  7. Guillet J. 1980. Jezus Chrystus w nasz ym świecie, tłum. E. Szwarcenberg-Czerny, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
  8. Henderson J.B. 1991. Scripture, Canon and Commentary. A comparison of Confucian and Western Exegesis, Princeton University Press, Princeton.
  9. Kołakowski L. 1967. Symbole religijne i kultura humanistyczna, [w:] tegoż, Kultura i fetysze. Zbiór rozpraw, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
  10. Kołakowski L. 1989. Jezus Chrystus – prorok i reformator, [w:] tegoż, Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone z lat 1955–1968, t. I, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
  11. Kołakowski L. 2009. Nasza sprawa wieczna z Jezusem, [w:] tegoż, Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania, Wydawnictwo Znak, Kraków.
  12. Kołakowski L. 2010. Herez ja, Wydawnictwo Znak, Kraków.
  13. Łotman J. 1999. Kultura i eksplozja, tłum. B. Żyłko, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
  14. Łotman J. 2008. Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury, tłum. B. Żyłko, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
  15. Łukaszyk E. 2005. Pokusa pustyni. Nomadyzm jako wyjście z kryzysu współczesności w pisarstwie José Saramago, Universitas, Kraków.
  16. Proudhon P.J. 1951. Portreit de Jésus, Flore, Paris.
  17. Rahner K., Vorgrimler H. 1987. Mały słownik teologiczny, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
  18. Rousseau J.-J. 1955. Emil, czyli o wychowaniu, tłum. W. Husarski, Ossolineum, Wrocław.
  19. Rubinkiewicz R. 1987. Wprowadzenie do apokryfów Starego Testamentu, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
  20. Sesboüé B. 2006. Jezus Chrystus na obraz ludzi. Krótki przegląd przedstawień Jezusa na przestrzeni dziejów, tłum. P. Rak, Wydawnictwo M, Kraków.
  21. Sloterdijk P. 2013. Gorliwość Boga. O walce trzech monoteizmów, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
  22. Starowieyski M. 2006. Barwny świat apokryfów, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań.

Downloads

Download data is not yet available.