Artykuły
Nr 1(8) (2015): Symbole
Symbol religijny w literackich nieortodoksyjnych użyciach. Szkic o kulturowej roli profanacji
Abstrakt
Artykuł ma na celu analizę przekształceń symbolu religijnego. Jego rozmaite nieortodoksyjne użycia widoczne są m.in. we współczesnych narracjach apokryficznych. Teksty te, wykorzystujące postaci, motywy i symbole obecne w Piśmie Świętym, mają często charakter profanacji czy obrazoburstwa, lecz propagując treści stojące niejednokrotnie w sprzeczności z kanonem, paradoksalnie utrzymują go w centrum semiosfery. Analiza tego typu przekształceń pozwala dostrzec rolę, jaką symbol odgrywa w procesach autokomunikacji kultury, łącząc to, co tradycyjne, z tym, co nowe, a tym samym umożliwiając kulturze kontakt z przekazami źródłowymi. To szczególnie ważny bodziec do postrzegania tożsamości kulturowej jako ciągłej i spójnej. Symbol jest najtrwalszym i najstarszym nośnikiem pamięci kulturowej, a jego przekształcenia (choćby były profanacją) wspomagają jej pracę. Wchodząc w nowy kontekst nie traci on swoich poprzednich znaczeń, lecz nabywa nowe, ujawniając tym samym swe bogactwo semantyczne. Symbol jest zatem ważnym elementem dynamizującym kulturę i zapobiegającym jej petryfikacji.
Bibliografia
- Agamben G. 2006. Profanacje, tłum. M. Kwaterko, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
- Assmann A. 1995. Was sind kulturelle Texte?, [w:] Literaturkanon – Medienereignis – kultureller Text. Formen interkultureller Kommunikation und Übersetzung, red. A. Poltermann, Erich Schmidt Verlag, Berlin.
- Assmann J. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. A. Kryczyńska-Pham, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
- Augé M. 2009. Formy zapomnienia, tłum. A. Turczyn, Universitas, Kraków.
- Beskow P. 2005, Osobliwe opowieści o Jezusie. Analiza nowych apokryfów, tłum. J. Wolak, Wydawnictwo WAM, Kraków.
- Geertz C. 2005. Interpretacja kultur. Wybrane eseje, tłum. M.P. Piechaczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
- Guillet J. 1980. Jezus Chrystus w nasz ym świecie, tłum. E. Szwarcenberg-Czerny, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
- Henderson J.B. 1991. Scripture, Canon and Commentary. A comparison of Confucian and Western Exegesis, Princeton University Press, Princeton.
- Kołakowski L. 1967. Symbole religijne i kultura humanistyczna, [w:] tegoż, Kultura i fetysze. Zbiór rozpraw, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
- Kołakowski L. 1989. Jezus Chrystus – prorok i reformator, [w:] tegoż, Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone z lat 1955–1968, t. I, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
- Kołakowski L. 2009. Nasza sprawa wieczna z Jezusem, [w:] tegoż, Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania, Wydawnictwo Znak, Kraków.
- Kołakowski L. 2010. Herez ja, Wydawnictwo Znak, Kraków.
- Łotman J. 1999. Kultura i eksplozja, tłum. B. Żyłko, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
- Łotman J. 2008. Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury, tłum. B. Żyłko, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
- Łukaszyk E. 2005. Pokusa pustyni. Nomadyzm jako wyjście z kryzysu współczesności w pisarstwie José Saramago, Universitas, Kraków.
- Proudhon P.J. 1951. Portreit de Jésus, Flore, Paris.
- Rahner K., Vorgrimler H. 1987. Mały słownik teologiczny, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
- Rousseau J.-J. 1955. Emil, czyli o wychowaniu, tłum. W. Husarski, Ossolineum, Wrocław.
- Rubinkiewicz R. 1987. Wprowadzenie do apokryfów Starego Testamentu, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
- Sesboüé B. 2006. Jezus Chrystus na obraz ludzi. Krótki przegląd przedstawień Jezusa na przestrzeni dziejów, tłum. P. Rak, Wydawnictwo M, Kraków.
- Sloterdijk P. 2013. Gorliwość Boga. O walce trzech monoteizmów, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
- Starowieyski M. 2006. Barwny świat apokryfów, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań.
Downloads
Download data is not yet available.