Manet i narodziny podmiotu

Abstrakt

Twórczość Edouarda Maneta była przedmiotem licznych analiz zarówno na gruncie socjologii, jak i filozofii czy historii sztuki. Podkreśla się w nich rolę, jaką Manet odegrał w procesie autonomizacji pola artystycznego, wskazując jednocześnie na niespotykaną na tle ówczesnej sztuki zdolność artykulacji doświadczenia rodzącej się nowoczesności. Do najszerzej znanych socjologicznych interpretacji twórczości francuskiego impresjonisty należą publikacje Pierre’a Bourdieu, który szeroko donosi się do kwestii jakich, jak relacja pomiędzy „heretykami” a instytucją sztuki akademickiej, zużycie się efektu dzieł konsekrowanych czy instytucjonalizacja anomii. W tym kontekście rzadko zwraca się jednak uwagę na zagadnienia, jakie przy okazji dyskusji na temat rewolucji Maneta porusza Michel Foucault. Celem artykułu jest prześledzenie trzech kluczowych kwestii, jakie pojawiają się w socjologicznej analizie twórczości Maneta dokonanej na przełomie lat 1966-1971 przez Foucaulta. Po pierwsze będzie to operowanie fizycznymi właściwościami obrazu (płótno, rozmiar, kształt, relacja dzieła sztuki z przestrzenią wystawienniczą), po drugie wykorzystanie oświetlenia (od oświetlenia wykreowanego za pomocą warsztatu malarskiego do oświetlenia naturalnego) i po trzecie - co najważniejsze – podjęta zostanie refleksja na temat nowej relacji, jaka rodzi się w tamtym czasie pomiędzy dziełem sztuki a odbiorcą. Autorka podejmuje w artykule zarówno kwestie przemian, jakim w drugiej połowie XIX wieku ulega ludzka percepcja jak i uwikłania samej sztuki w relacje władzy, a więc aktywnego aktora zmiany społecznej.