common.pageHeaderLogo.altText6767e29e72e3f

Artykuły

Nr 1(6) (2014): Polityka prawdy

Socjologia krytyczna a obietnica emancypacji

  • Magdalena Nowicka
Przesłane
12 June 2020
Opublikowane
01-04-2014

Abstrakt

Artykuł dotyczy współczesnego przyrostu obietnic emancypacji w dyskursach socjologii krytycznej. Wiązane z emancypacją stymulowanie refleksyjności i sprawczej podmiotowości (agency) jest generalnie i często w sposób bezkrytyczny traktowane jako warunek rozwoju społecznego. W efekcie „boomu na emancypację” następuje rozmycie znaczenia pojęcia emancypacji i stępienie krytycznego ostrza tych nurtów, które problem władzy i podmiotowości mają na sztandarze. Z jednej strony, skutkiem tych procesów jest redukcja idei emancypacji do aktywistycznej społecznej praxis i do technologii uwłasnowolnienia. Z drugiej, idea emancypacji staje się represyjnym instrumentem oceny działań indywiduów. Problemy te zostaną omówione na przykładzie teorii postkolonialnej i społecznie zaangażowanej performatyki. Warto dziś przeciwstawić socjologii krytycznej socjologię krytyki i wrócić do krytyki samego pojęcia krytyki. Punktem wyjścia do metarefleksji mogłaby być koncepcja krytyki Michela Foucaulta.

Bibliografia

  1. Adorno Th.W. 1986. Dialektyka negatywna, tłum. K. Krzemieniowa, PWN, Warszawa.
  2. Alexander B.K. 2009. Etnografia performatywna. Odgrywanie i pobudzanie kultury, [w:] Metody badań jakościowych, tom 1, red. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 581–622.
  3. Althusser L. 1976. Ideologia i ideologiczne aparaty państwa, tłum. A. Staroń, http://nowakrytyka.pl/spip.php?article374; dostęp: 9.10.2013.
  4. Archer M. 2013. Jak porządek społeczny wpływa na ludzkie sprawstwo? Refleksyjność jako mechanizm pośredniczący między strukturą a sprawstwem, tłum. T. Skoczylas, [w:] Sprawstwo: teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych, red. A. Mrozowicki, O. Nowaczyk, I. Szlachcicowa, Nomos, Kraków, s. 19–35.
  5. Auslander Ph. 1992. Presence and Resistance: Postmodernism and Cultural Politics in Contemporary American Performance, University of Michigan Press, Ann Arbor.
  6. Bakuła B. 2006. Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki), „Teksty Drugie” 2006, nr 6, s. 11–33.
  7. Baudrillard J. 2005. O uwodzeniu, tłum. J. Margański, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
  8. Bauman Z. 2012. Etyka ponowoczesna, tłum. J. Bauman, J. Tokarska-Bakir, Aletheia, Warszawa.
  9. Beck U. 2009. Ponowne odkrycie polityki: przyczynek do teorii modernizacji refleksywnej, [w:] Modernizacja refleksyjna, tłum. J. Konieczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  10. Beck U., Giddens A., Lash S. 2009. Modernizacja refleksyjna, tłum. J. Konieczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  11. Bhabha H. 2010. Miejsca kultury, tłum. T. Dobrogoszcz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
  12. Boltanski L. 2011. On Critique. A Sociology of Emancipation, Polity, Cambridge–Malden.
  13. Boltanski L., Chiapello È. 2001. Die Rolle der Kritik in der Dynamik des Kapitalismus und des normative Wandel, „Berliner Journal für Soziologie” 2001, nr 4, s. 459–477.
  14. Boltanski L., Chiapello È. 2005. The New Spirit of Capitalism, „International Journal of Politics, Culture, and Society” 2005, nr 18, s. 161–188.
  15. Bourdieu P. 2005. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, SCHOLAR, Warszawa.
  16. Buchowski M. 2008. Widmo orientalizmu w Europie. Od egzotycznego Innego do napiętnowania swojego, „Recykling Idei” 2008, nr 10, s. 98–107.
  17. Butler J. 2003. Imitacja i nieposłuszeństwo płciowe, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2003, nr 1, s. 89–109.
  18. Campbell C. 1987. The Romantic Ethic and the Spirit of Modern Consumerism, Blackwell, Oxford.
  19. Carlson M. 2007. Performans, tłum. E. Kubikowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  20. Castells M. 2013. Władza komunikacji, tłum. J. Jedliński, P. Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  21. Červinková H., Gołębniak B.D. 2010. Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
  22. Chibber V. 2013. Postcolonial Theory and the Specter of Capital, Verso, London–New York.
  23. Dörre K., Lessenich S., Rosa H. 2009. Soziologie – Kapitalismus – Kritik. Eine Debatte, Suhrkamp, Frankfurt am/M.
  24. Elias N. 2008. Społeczeństwo jednostek, tłum. J. Stawiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  25. Foucault M. 1982. The Subject and Power, [w:] Michel Foucault: Beyond Structuralism and Hermeneutics, H.L. Dreyfus, P. Rabinow, The University of Chicago Press, Chicago, s. 208–226.
  26. Foucault M. 1990. Qu’est-ce que la critique?, „Biulletin de la Société-Française de Philosophie” 1990, nr 2, s. 35–63.
  27. Foucault M. 1998. Podmiot i władza, tłum. J. Zychowicz, „Lewą Nogą” 1998, nr 10, s. 174–192.
  28. Foucault M. 2000. Czym jest Oświecenie?, [w:] tegoż, Filozofia, historia, polityka, tłum. D. Leszczyński, L. Rasiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 276–293.
  29. Foucault M. 2002. Porządek dyskursu, tłum. M. Kozłowski, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
  30. Foucault M. 2011. Narodziny biopolityki. Wykłady w Collège de France 1978–1979, tłum. M. Herer, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  31. Franczak K. 2013. „Uwiedzowienie” sztuki: problem intelektualizacji współczesnych działań artystycznych, „Kultura i Społeczeństwo” 2013, nr 1, s. 69–84.
  32. Frąckowiak M., Olszewski L., Rosińska M., red. 2012. Kolaboratorium. Zmiana i współdziałanie, Fundacja SPOT, Poznań.
  33. Frysztacki K., Sztompka P., red. 2012. Polska początku XXI wieku: przemiany kulturowe i cywilizacyjne, Wydawnictwo PAN, Warszawa.
  34. Gandhi L. 2008. Teoria postkolonialna, tłum. J. Serwański, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
  35. Gehring P. 2012. Abseits des Akteurs-Subjekts Selbsttechniken, Ethikalspolitische Haltung und der Fall der freimütigen Rede, [w:] Diskurs – Macht – Subjekt. Theorie und Empirie von Subjektivierung in der Diskursforschung, red. R. Keller, W. Schneider, W. Viehöver, VS Verlag, Wiesbaden, s. 21–33.
  36. Giddens A. 2003. Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji, tłum. S. Amsterdamski, Zysk i S-ka, Poznań.
  37. Habermas J. 2000. Filozoficzny dyskurs nowoczesności, tłum. M. Łukasiewicz, Universitas, Kraków.
  38. Habermas J. 2009. Uwzględniając innego, tłum. A. Romaniuk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  39. Honneth A. 2012. Walka o uznanie. Moralna gramatyka konfliktów społecznych, tłum. J. Duraj, Nomos, Kraków.
  40. Horkheimer M. 1987. Teoria tradycyjna a teoria krytyczna, tłum. J. Łoziński, [w:] Szkoła frankfurcka, red. J. Łoziński, Kolegium Otryckie, Warszawa, s. 137–172.
  41. Jacyno M. 2007. Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  42. Jacyno M. 2013. Anatomia nowoczesnej refleksyjności, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2013, nr 3, s. 44–57.
  43. Janion M. 2006. Niesamowita słowiańszczyzna, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
  44. Koczanowicz L. 2011. My skolonizowani? Wschodnioeuropejskie doświadczenie i teoria postkolonialna, „Nowa Krytyka” 2011, nr 26–27, s. 181–194.
  45. Kolasa-Nowak A. 2013. Użyteczność obrazu Polski Wschodniej w dyskursie akademickim i publicznym, [w:] Polska Wschodnia i orientalizm, red. T. Zarycki, Scholar, Warszawa, s. 98–109.
  46. Laclau E. 2004. Emancypacje, tłum. W. Jach, M. Kamińska, A. Orzechowski, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
  47. Laclau E., Mouffe Ch. 2007. Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej, tłum. S. Królak, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
  48. Lash S. 2009. Refleksyjność i jej sobowtóry: struktura, estetyka, wspólnota, [w:] Modernizacja refleksyjna, tłum. J. Konieczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  49. Lessenich S. 2009a. Mobilität und Kontrolle. Zur Dialektik der Aktivgesellschaft, [w:] Socjologie-Kapitalismus-Kritik. Eine Debatte, K. Dörre, S. Lessenich,
  50. Lessenich S. 2009b. Künstler- oder Sozialkritik? Zur Problematisierung einer falschen Alternative, [w:] brak tytułu, K. Dörre, S. Lessenich, H. Rosa, Suhrkamp, Frankfurt am/M., s. 224–242.
  51. Loomba A. 2011. Kolonializm/postkolonializm, tłum. N. Bloch, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
  52. McKenzie J. 2011. Performuj albo…Od dyscypliny do performansu, tłum. T. Kubikowski, Universitas, Kraków.
  53. Nowicka M. 2012. Bezczyn i zaniechanie jako agency. Między sprawczym działaniem a ujarzmieniem, [w:] Performatywne wymiary kultury, red. K. Skowronek, K. Leszczyńska, Libron, Kraków, s. 45–60.
  54. Popper K.R. 1997. W poszukiwaniu lepszego świata. Wykłady i rozprawy z trzydziestu lat, tłum. A. Malinowski, Książka i Wiedza, Warszawa.
  55. Rewers E., Skórzyńska A., Juskowiak P., red. 2013. „Kultura Współczesna”, numer tematyczny: Sztuka współpracy 2013, nr 2.
  56. Rosa H. 2009. Kapitalismusals Dynamisierungsspirale – Soziologieals Gesellschaftskritik, [w:] Socjologie-Kapitalismus-Kritik. Eine Debatte, K. Dörre, S. Lessenich, H. Rosa, Suhrkamp, Frankfurt am/M., s. 87–125.
  57. Rose N. 1998. Inventing Our Selves. Psychology, Power and Personhood, Cambridge University Press, Cambridge.
  58. Skarga B. 2005. Granice historyczności, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
  59. Sowa J. 2011. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Kraków.
  60. Spivak G.Ch. 2011. Strategie postkolonialne, tłum. A. Górny, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  61. Thompson E. 2000. Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, tłum. A. Sierszulska, Universitas, Kraków.
  62. Thompson G.F. 2003. Approaches to “Performance”: An analysis of terms, [w:] Performance: Critical Concepts in Literary and Cultural Studies, tom 1, red. Ph. Auslander, Routledge, London–New York, s. 138–152.
  63. Touraine A. 2001. Myśleć inaczej, tłum. M. Byliniak, PIW, Warszawa.
  64. Wacquant L. 2009. Punishing the Poor: The Neoliberal Government of Social Insecurity, Duke University Press, Durham–London.
  65. Wolff L. 1994. Inventing Eastern Europe. The Map of Civilization on the Mind of Enlightment, Stanford University Press, Stanford.
  66. Wrana D., Langer A. 2007. An den Rändern der Diskurse. Jenseits der Unterscheidungdiskursiver und nicht-diskursiver Praktiken, „Forum Qualitative Sozialforschung/Forum: Qualitative Social Research” 2007, nr 8(2), http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0702206; dostęp: 9.10.2013.
  67. Young R.J.C. 2012. Postkolonializm. Wprowadzenie, tłum. M. Król, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
  68. Zarycki T. 2008. Polska i jej regiony a debata postkolonialna, [w:] Oblicze polityczne regionów Polski, red. M. Dajnowicz, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania, Białystok, s. 31–48.
  69. Zarycki T. 2013. Debating Soviet Imperialism in Contemporary Poland: On the Polish uses of Post-Colonial Theory and Their Contexts, [w:] Empire De/Centered: New Spatial Histories of Russia and the Soviet Union, red. S. Turoma, M.K. Waldstein, Ashgate, Farnham, s. 191–215.
  70. Znaniecki F. 1991. Prawa psychologii społecznej, PWN, Warszawa.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1-10 z 74

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.