Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer

Articles

No. 2(19) (2020): Monuments

Heroic Narratives in Urban Space: The Tomb of the Unknown Soldier in Warsaw and Its Surroundings after 1990

Submitted
23 December 2021
Published
01-11-2020

Abstract

The Warsaw Tomb of the Unknown Soldier is a place where the Polish heroic narrative is particularly visible. The Tomb has always been used to legitimise state authority and current politics. After 1990, the monument and the space around it have changed with increasing frequency. An analysis of the Tomb’s symbolic, architectural, and urban levels allows us to reconstruct how a contemporary political cult of the dead has been created and to answer questions about the motifs that are included and those that are excluded from the Polish heroic narrative. An analysis of press materials and of the theoretical framework grounded in memory studies allows a precise definition of the contemporary Polish figure of a national hero to be formulated. Over the last three decades, this category has significantly expanded and now includes not only soldiers but also civilians who are Catholic and Polish. Still, certain social groups or military formations remain excluded.

References

  1. „Biuletyn Informacyjny” 1942, 1943.
  2. „Do Rzeczy” (https://dorzeczy.pl) 2017.
  3. „Dziennik Gazeta Prawna” (https://wiadomosci.dziennik.pl) 2017, 2019.
  4. „Fakt” (https://www.fakt.pl) 2017.
  5. „Gazeta poranna 2 grosze” 1925.
  6. „Gazeta Wyborcza” 1993–2020.
  7. „Katolicka Agencja Informacyjna” (www.ekai.pl) 2018.
  8. „Krajobraz warszawski” (http://www.architektura.um.warszawa.pl) 1994, 2004, 2005.
  9. „Metro Warszawa. Gazeta” (https://metrowarszawa.gazeta.pl) 2019.
  10. „Monitor Polski” 1925.
  11. „Nowiny” (https://nowiny24.pl) 2017.
  12. „Polonia Christiana” (https://www.pch24.pl) 2016.
  13. „Polska Agencja Prasowa” (www.pap.pl) 2016–2020.
  14. „Polska Zbrojna” 1924–1925, 1993.
  15. „Polskie Radio 24” (https://www.polskieradio24.pl) 2020.
  16. „Radio Maryja” (https://www.radiomaryja.pl) 2017.
  17. „RMF24” (https://www.rmf24.pl) 2017.
  18. „Rzeczpospolita” (www.rp.pl) 2019.
  19. „Stolica” 1989.
  20. „TokFm” (https://www.tokfm.pl) 2018, 2019.
  21. „Trybuna Ludu” 1978, 1989.
  22. „TVP Info” 2019.
  23. „wPolityce.pl” (https://wpolityce.pl) 2017.
  24. „Wprost” (www.wprost.pl) 2019.
  25. „Żołnierz Wolności” 1989.
  26. „Życie Warszawy” 1946, 2008.
  27. Centrum Myśli Jana Pawła II (https://www.centrumjp2.pl).
  28. Komitet Społeczny Budowy Pomników: śp. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz Ofiar Tragedii Smoleńskiej 2010 roku (http://www.komitetspolecznybudowypomnikow.pl).
  29. Kresy (https://kresy.pl).
  30. KS Budowy Pomników: Prezydenta L. Kaczyńskiego i Ofiar Tragedii Smoleńskiej (https://www.facebook.com/KomitetSpolecznyBudowyPomnikow).
  31. Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Rozmyślania w Blogu… (http://isakowicz.pl).
  32. Obóz Wielkiej Polski (https://owp.org.pl).
  33. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (https://www.prezydent.pl).
  34. Saski2018 (www.saski2018.pl).
  35. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (https://www.sejm.gov.pl)
  36. Urząd Gminy w Birczy (http://www.bircza.pl ).
  37. Urząd m.st. Warszawy (http://www.um.warszawa.pl)
  38. Archiwum Akt Nowych, Zespół KC PZPR, sygn. 1644, k. 144, Załącznik do protokołu nr 96 z posiedzenia Sekretariatu Biura Politycznego KC PZPR z 22 maja 1951 r.
  39. Centralne Archiwum Wojskowe, Gabinet Ministra Spraw Wojskowych, I.300.1.406, Raport w sprawie budowy pomnika Nieznanego Żołnierza w Polsce – 13.12.1922 r.; [przedruk w:] Biedrzycka et al., oprac. 2005. Grób Nieznanego Żołnierza 1925–2005: bibliografia, Ministerstwo Obrony Narodowej i Centralna Biblioteka Wojskowa.
  40. Decyzja Nr 49/MON z dnia 1 marca 2017 r. w sprawie przejęcia dziedzictwa tradycji, przyjęcia wyróżniającej nazwy i nadania imienia patrona 1. Brygadzie Obrony Terytorialnej, „Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej”, 1.03.2017, poz. 45.
  41. Informacja o działalności Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca 2004 r. – 31 grudnia 2005 r.. 2006. http://orka.sejm.gov.pl/Druki5ka.nsf/wgdruku/451/$file/451.pdf; dostęp: 12.12.2020.
  42. Interpelacja nr 4593 do prezesa Rady Ministrów w sprawie decyzji wojewody mazowieckiego o usunięciu emblematu Krzyża Grunwaldu z Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. 4.09.2000.http://orka2.sejm.gov.pl/IZ3.nsf/main/1C791CDA; dostęp: 11.12.2020.
  43. Interpelacja nr 17298 do ministra obrony narodowej w sprawie usunięcia z tablicy na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie nazwy „Bircza 1945–1946” w dniu 10 listopada 2017 r. 16.11.2017. http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=06CF7CB5; dostęp: 12.12.2020.
  44. Odpowiedź ministra spraw wewnętrznych i administracji – z upoważnienia prezesa Rady Ministrów – na interpelację nr 4593 w sprawie decyzji wojewody mazowieckiego o usunięciu emblematu Krzyża Grunwaldu z Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. 8.10.2000. http://orka2.sejm.gov.pl/IZ3.nsf/main/119C8DDB; dostęp: 11.12.2020.
  45. Pismo dot. Tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza [skan dokumentu]. 12.01.2019. https://rudy-ogon.livejournal.com/17115343.html; dostęp: 12.12.2020
  46. Bartoszewski W. 2007. Pisma wybrane t. 1: 1942–1957, oprac. A. K. Kunert, Universitas.
  47. Michalski C. 1974. Wojna warszawsko-niemiecka, Czytelnik.
  48. Sigalin J. 1986. Warszawa 1944–1980: z archiwum architekta t. 1, PIW.
  49. Borodziej W., Górny M. 2014. Nasza wojna: Imperia 1912–1916, W.A.B.
  50. Borowska J. 2020. Niezwykła historia Pałacu Saskiego, Skarpa.
  51. Brożyniak A. 2019. Napady UPA na Birczę w latach 1944−1946, [w:] Kresy. Należna prawda i pamięć – Nie zemsta. Materiały z konferencji zorganizowanej 7 lipca 2018 roku, red. K. Bąkała, W. Listowski, T. Skoczek, Wydawnictwo Muzeum Niepodległości, s. 11–58.
  52. Brukwicki J. 2013. Azyle dla większości. Warszawskie miejsca niepokornych (1982–1989), [w:] Warszawa niezłomna. Antysystemowe formy opoz ycji i oporu społecznego w stolicy (1980–1989), red. B. Noszczak, IPN, s. 365–376.
  53. Czaputowicz M. 2018. Kult Nieznanego Żołnierza. Warszawskie miejsce pamięci w latach 1925–1991. Nieopublikowana praca magisterska obroniona w Instytucie Historycznym UW (promotor prof. Jerzy Kochanowski).
  54. Czaputowicz-Głowacka M. 2020. (Nie)chciany kult. Środkowoeuropejski kult bohaterów narodowych w latach pięćdziesiątych, [w:] Od zgonu ojca narodów do śmierci orła Karpat. Księga na sześćdziesiąte urodziny Jerzego Kochanowskiego, red. W. Borodziej, M. Buko, R. Utz, Z. Zakrzewska, Scholar, s. 119–125.
  55. Dybowska M. et. al. 2019. Uż ytkowanie – praktyki społeczne na placu, „Plac Piłsudskiego jako obszar kulturowy. Projekt dyplomowy”. http://ibpp.gargulio.pl/dokumenty/Plac%20Piłsudskiego%20-%20prezentacja_ 26.05.2019.pdf; dostęp: 12.12.2020.
  56. Frydrych M. 2012. Sen o Warszawie. https://futuwawa.pl/sen_o_warszawie-project-pl-76.html?q=frydrych?m=0; dostęp: 11.12.2020.
  57. Fuchs. J. 2019. Stadtebau Und Legitimation (Europas Osten Im 20 Jahrhundert), De Gruyter Oldenbourg.
  58. Girzyński Z. 2009. Śpiący rycerz, zapominana historia „nieznanego żołnierza”. Wydawnictwo Adam Marszałek.
  59. Grochowska E. 2004. Konkursy na zagospodarowanie placu Piłsudskiego w Warszawie, „Krajobraz Warszawski”, nr 8, s. 2–15.
  60. Hübner-Wojciechowska J. 1991. Grób Nieznanego Żołnierza, Varsaviana.
  61. Janicka E. 2010. Pamięć nieprz yswojona?, „Kultura Współczesna”, nr 1(63), s. 190–201.
  62. Jaros T. 2005. Za Polskę, Stowarzyszenie Szarych Szeregów.
  63. Koselleck R. 2002. Die Transformation der politischen Totenmale im 20. Jahrhundert, „Transit”, nr 22, s. 59–86.
  64. Koselleck R. 2020. Polityczny kult zmarłych. Pomniki wojenne w dobie nowoczesności, tłum. Ł. Kołoczek, „Stan Rzeczy”, nr 2(19), s. 153-172. https://doi.org/10.51196/srz19.7.
  65. Kula M. 2002. Nośniki pamięci historycznej, DiG.
  66. Lisowski W. 1987. Sercu bliskie: polskie symbole narodowe, Grób Nieznanego Żołnierza, WSiP.
  67. Mick C. 2006. Der Kult des Unbekannten Soldaten in der Zweiten Polnischen Republik, [w:] Nationalisierung der Religion und Sakralisierung der Nation im östlichen Europa, red. M.S. Wessel, s. 181–199.
  68. Migdalski P. 2013. Bitwa pod Cidini w historiografii, [w:] Terra Incognita, t. VI, red. P. Migdalski, Seria wydawnictw Stowarzyszenia Historyczno-Kulturalnego „Terra Incognita”, s. 37–66.
  69. Mosse G.L. 1990. Fallen Soldiers. Reshaping the Memory of the World Wars, Oxford University Press.
  70. Nora P. 2009. Międz y pamięcią a historią: Les lieux de memorie, „Tytuł roboczy: Archiwum”, nr 2, s. 4–12.
  71. Opioła W. 2016. Dąbrowszczacy, [w:] tegoż, Hisz pańska wojna domowa w polskich dyskursach politycznych. Analiza publicystyki 1936–2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 238–247.
  72. Osęka P. 2007. Rytuały stalinizmu: oficjalne święta i urocz ystości rocznicowe w Polsce 1944–1956, ISP PAN, TRIO.
  73. Poleszak S. 2020. Cz y okupacyjna przeszłość sierż. Józefa Franczaka „Lalusia” miała wpływ na powojenne losy „ostatniego zbrojnego”?, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, nr 16, s. 233–277.
  74. Praczyk M. 2015. Materia pomnika: studium porównawcze na prz ykładzie monumentów w Poznaniu i Strasburgu w XIX i XX wieku, Instytut Historii UAM.
  75. Skiba C. 2004. Pomniki Nieznanego Żołnierza: świat i Polska. Przewodnik, Bellona.
  76. Stępiński Z. 1988. Siedem placów Warszawy, PWN.
  77. Strzałkowski W. 2012. Grób Nieznanego Żołnierza, Fundacja Historia i Kultura.
  78. Szarota T. 2010. Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Czytelnik.
  79. Traba R. 2000. Symbole pamięci: II wojna światowa w świadomości zbiorowej Polaków. Szkic do tematu, „Przegląd Zachodni”, s. 53–67.
  80. Wawrzyniak J. 2009. ZBOWiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949–1969, TRIO.
  81. Wnuk R. 2016. Wokół mitu „żołnierz y wyklętych”, „Przegląd Polityczny”, nr 136, s. 184–187.
  82. Wodiczko K., Kozakiewicz J. 2016. Rozbrojenie kultury. Projekt instytutu rozbrojenia kultury i zniesienia wojen im. Józefa Rotblata, https://zacheta.art.pl/pl/wystawy/jaroslaw-kozakiewicz-i-krzysztof-wodiczko-rozbrajaniekultur; dostęp: 13.12.2020.
  83. Wodiczko K. 2013. Obalanie wojen, Mocak.
  84. Wysocki W.J., red. 2000. Dzieje oręża polskiego na tablicach Grobu Nieznanego Żołnierza zapisane, Rytm.
  85. Zaremba M. 2005. Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm: nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, ISP PAN, TRIO.
  86. Zieliński F. 2005. Szata ideologiczna miasta – pomniki, [w:] Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa, red. B. Jałowiecki, A. Majer, M. S. Szczepański, Scholar, s. 219–232.
  87. Zieliński J. 2019. Plac. Warszawski plac Piłsudskiego jako zwierciadło losów i duchowej kondycji narodu, Wydawnictwo Ekbin.
  88. Ziembiński W. 1998. Walka o przetrwanie niepodległościowego ducha narodowego w „Polsce Ludowej”: część I, „Niepodległość i Pamięć”, nr 5, s. 249–292.

Downloads

Download data is not yet available.