Artykuły
Nr 1(10) (2016): Wędrujące pojęcia
Kontrrewolucyjne pojęcie. „Polityka historyczna” w Polsce
Abstrakt
Tekst podejmuje analizę semantyczną pojęcia polityki historycznej, które stanowi ważny klucz do zrozumienia przemian społecznych III RP i nowoczesności w ogóle. Pojęcie polityki historycznej zostało spopularyzowane pod koniec lat 90. przez intelektualistów związanych z Warszawskim Klubem Krytyki Politycznej (WKKP) i uzyskało rezonans jako jeden z filarów rewolucji semantycznej Prawa i Sprawiedliwości z lat 2003–2005. Przejawem instytucjonalizacji tego pojęcia jest otwarte w 2004 roku Muzeum Powstania Warszawskiego, którego współtwórcami byli członkowie WKKP. Pojęcie polityki historycznej pojawiło się w kontekście krytyki nowoczesności i charakterystycznego dla niej zerwania z przeszłością na rzecz wyboru przyszłości. Miało ono zarazem wymiar nowoczesny: dążąc do rewolucyjnej przemiany rzeczywistości, wybierało przyszłość, nie zrywając z przeszłością, lecz do niej powracając. Artykuł odwołuje się także do prehistorii tego pojęcia w filozofii dziejów Bronisława Trentowskiego i Augusta Cieszkowskiego, wskazuje na głębokie warstwy znaczeniowe polityki i historii.
Bibliografia
- Assmann A. 2006. Der lange Schatten der Vergangenheit: Erinnerungskultur und Geschichtspolitik, C.H. Beck.
- Assmann A. 2013. Ist die Zeit aus den Fugen? Aufstieg und Fall des Zeitregimes der Moderne, Carl Hanser Verlag.
- Assmann J. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach staroż ytnych, tłum. A. Kryczyńska-Pham, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
- Assorodobraj-Kula N. 1995. „Żywa historia”: świadomość historyczna: symptomy i propozycje badawcze, [w:] Sto lat socjologii polskiej. Od Supińskiego do Szczepańskiego, red. J. Szacki, PWN, s. 865–869. [Pierwodruk: 1963.]
- Borowiec P. 2013. Czas polityczny po rewolucji. Czas w polskim dyskursie politycznym po 1989 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Cat-Mackiewicz S. 1972. Kto mnie wołał, czego chciał…, PAX.
- Chwedoruk R. 2007. Polityka historyczna a doświadczenia polskiej lewicy, „Przegląd Socjalistyczny” nr 5, s. 27–49.
- Cichocki M. 1999. Ciągłość i zmiana. Cz y konserwatyzm może nie być rewolucyjny?, Biblioteka „Więzi”.
- Cichocki M. 2000. Moralistyczne podstawy amoralizmu, [w:] W obronie zdrowego rozsądku, red. M. Cichocki, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 35–48.
- Cichocki M. 2005. Władza i pamięć, Ośrodek Myśli Politycznej.
- Cichocki M., Łuczewski M. 2015. Wywiad przeprowadzony 15.12.
- Cichocki M., Merta T., red. 2000. W obronie zdrowego rozsądku, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 25–34.
- Czarnowski S. 1956. Dzieła, t. I: Studia z historii kultury, PWN.
- Dudek A. 2011. Historia i polityka w Polsce po 1989 roku, [w:] Historycy i politycy. Polityka pamięci w III RP, red. P. Skibiński, T. Wiścicki, M. Wysocki, Wydawnictwo DiG, s. 33–57.
- François E., Kończal K., Traba R., Troebst S., red. 2013. Geschichtspolitik in Europa seit 1989: Deutschland, Frankreich und Polen im internationalen Vergleich, Wallstein.
- Frei N. 1999. Polityka wobec przeszłości: początki Republiki Federalnej i przeszłość nazistowska, tłum. B. Ostrowska, Wydawnictwo Trio.
- Friszke A., Gawin D., Stobiecki R., Wóycicki K., Wiścicki T. 2011. Państwo wobec historii O sporach wokół polityki historycznej w ostatnich latach, [w:] Historycy i politycy. Polityka pamięci w III RP, red. P. Skibiński, T. Wiścicki, M. Wysocki, Wydawnictwo DiG, s. 11–32.
- Gadamer H.-G. 2007. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, tłum. B. Baran, PWN.
- Gawin D. 2007. Granice demokracji liberalnej, Ośrodek Myśli Politycznej.
- Gawin D., Kowal P. 2005. Polska polityka historyczna, [w:] Polityka historyczna. Historycy – politycy – prasa, red. A. Panecka, Muzeum Powstania Warszawskiego, s. 11–13.
- Hałas E. 1999. Transformacja w wyobraźni zbiorowej, [w:] Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji, red. P. Sztompka, PWN, s. 69–87.
- Horolets A. 2006. Obrazy Europy w polskim dyskursie publicznym, Universitas.
- Kaczyński J. 1996. Nowe państwo – rewolucja moralna, „Gazeta Polska”, 18.07.
- Kaczyński J. 1998. Informacja rządu o stanie bezpieczeństwa publicznego w kraju. 2. Projekt apelu w sprawie bezpieczeństwa publicznego w miastach (druk nr 133). http://orka2.sejm.gov.pl/Debata3.nsf/118b9e577f3fceeac125746d-0030d0fa/6b757ee1c397d320c1257491003e112e?OpenDocument; dostęp: 18.03.2016).
- Kalicka J., Witek P. 2014. Polityka historyczna, [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, współpraca J. Kalicka, Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 378–387.
- Karłowicz D. 2004. Koniec snu Konstantyna. Szkice z życia codziennego idei, Ośrodek Myśli Politycznej.
- Karłowicz D. 2005. Pamięć aksjologiczna a historia, [w:] Pamięć i odpowiedzialność, red. R. Kostro, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 35–41.
- Karłowicz D. 2007. Arcyparadoks śmierci. Męczeństwo jako kategoria filozoficzna – pytanie o dowodową wartość męczeństwa, Fronda.
- Karłowicz D., Łuczewski M. 2015. Wywiad przeprowadzony 27.10.
- Kennedy M. 2002. Cultural Formations of Postcommunism: Emancipation, Transition, Nation, and War, University of Minnesota Press.
- Konopczyński W. 1921. Od Sobieskiego do Kościuszki. Szkice, drobiazgi, fraszki historyczne, Gebethner i Wolff.
- Kończal K., Wawrzyniak J. 2011. Polskie badania pamięcioznawcze: tradycje, koncepcje, (nie)ciągłości, „Kultura i Społeczeństwo” nr 55(4), s. 11–63.
- Kornaś J., red. 2010. Idea ustrojowa a rzeczywistość „IV Rzeczypospolitej”, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
- Koselleck R. 2001. Semantyka historyczna, tłum. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie.
- Koselleck R. 2009. Dzieje pojęć. Studia z semantyki i pragmatyki języka społeczno-politycznego, tłum. W. Kunicki, J. Merecki, Oficyna Naukowa.
- Koselleck R. 2012. Warstwy czasu: studia z metahistorii, tłum. K. Krzemieniowa, J. Merecki, Oficyna Naukowa.
- Koselleck R. 2015. Krytyka i kryzys. Studium patogenezy świata mieszczańskiego, tłum. J. Duraj, M. Moskalewicz, Fundacja Res Publica im. H. Krzeczkowskiego.
- Kostro R., Ujazdowski K.M. 2005. Odzyskać pamięć, [w:] Pamięć i odpowiedzialność, red. R. Kostro, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 55–70.
- Kostro R., Merta T., red. 2005. Pamięć i odpowiedzialność, Ośrodek Myśli Politycznej.
- Kracik S. 2011. Kultura pamięci, tożsamość Małopolski, „Pressje” nr 26/27, s. 188–195.
- Krasnodębski Z. 1991. Upadek idei postępu, PIW.
- Krasnodębski Z. 2003. Demokracja peryferii, Słowo/obraz/terytoria.
- Kuczyński J. 1972. Indywidualność i ojczyzna. Filozoficzna problematyka kwestii narodowej, PIW.
- Kunicki W. 1999. Wprowadzenie, [w:] C. Schmitt, Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918–1933, red. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie.
- Kurczewska J. 2002. Patriotyzm(y) polskich polityków. Z badań nad świadomością liderów partyjnych lat dziewięćdziesiątych, Wydawnictwo IFiS PAN.
- Kwiatkowski P.T. 1990. Społeczne ramy tradycji. Przemiany obrazu przeszłości Mazowsza Płockiego w publikacjach regionalnych 1918–1988, IS UW.
- Legutko P. 2014. Jedyne takie muzeum. Odzyskana pamięć o Powstaniu Warszawskim, Znak.
- Leszczyński A., oprac. 2006a. Czy państwo ma rządzić historią (debata z udziałem Tomasza Merty, Jerzego Jedlickiego, Stanisława Gluzy), „Gazeta Wyborcza”, 16.06.
- Leszczyński A. 2006b. Polityka historyczna. Wielki strach, „Gazeta Wyborcza”, 07.04.
- Leszczyński A. 2007. Nadeszła „polityka historyczna”, „Gazeta Wyborcza”, 09.01.
- Lipiński A. 2009. Dyskursywne konstruowanie tożsamości prawicy w warunkach podziału postkomunistycznego, [w:] Współczesne partie polityczne. Wybrane problemy, red. T. Godlewski, M. Jastrzębski, I. Kapsa, D. Karnowska, A. Lipiński, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 186–242.
- Lipiński A. 2012. Delegitymizacja III Rzeczypospolitej, budowanie partyjnej tożsamości i dyskursywne struktury możliwości, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, t. 4, s. 75–92.
- Lipski J.J. 1992 [1981]. Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy, [w:] Tunika Nessosa, PEN, s. 139–164.
- Łuczewski M., Bednarz-Łuczewska P. 2011. Wie soll man Erinnerungskultur und Geschichtspolitik in Polen und Deutschland untersuchen?, [w:] Erinnerungs kultur des 20. Jahrhunderts. Analysen deutscher und polnischer Erinnerungsorte, red. M. Łuczewski, J. Wiedmann, Peter Lang Verlag, s. 15–28.
- Łuczewski M., Wiedmann J., red. 2011. Erinnerungskultur des 20. Jahrhunderts: Analysen deutscher und polnischer Erinnerungsorte, Peter Lang Verlag.
- Machcewicz P. 2007. Jak polityka zaszkodziła polityce historycznej, „Gazeta Wyborcza”, 14.09.
- Machcewicz P. 2012a. Pamięć historyczna bez polityków (rozmawia Adam Leszczyński), „Gazeta Wyborcza”, 29.03
- Machcewicz P. 2012b. Spory o historię 2000–2011, Znak.
- Marquard O. 2001. Szczęście w nieszczęściu. Rozważania filozoficzne, tłum. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa.
- Matyja R. 2009a. Konserwatyzm po komunizmie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
- Matyja R. 2009b. Państwo, czyli kłopot, Ośrodek Myśli Politycznej.
- Meier Ch. 1987. Eröffnungsrede zur 36. Versammlung deutscher Historiker in Trier, 8. Oktober 1986, [w:] „Historikerstreit”. Die Dokumentation der Kontroverse um die Einzigartigkeit der nationalsozialistischen Judenvernichtung, red. R. Augstein, Pieper, s. 204–214.
- Meier Ch. 2012. Powstanie polityczności u Greków, tłum. M. Cichocki, Fundacja Świętego Mikołaja – Redakcja „Teologii Politycznej”.
- Merta T. 2000. Nieodzowność konserwatyzmu, [w:] W obronie zdrowego rozsądku, red. M. Cichocki, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 25–34.
- Merta T. 2005. Pamięć i nadzieja, [w:] Pamięć i odpowiedzialność, red. R. Kostro, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 87–113.
- Merta T. 2008. Przyszłość można wybrać, opierając się na przeszłości (wywiad), „Nowe Kryteria”, nr 1, s. 9–20.
- Michnik A. 2006. Polityka historyczna. Wariant rosyjski, „Gazeta Wyborcza”, 28.09.
- Nietzsche F. 1996. Niewczesne rozważania, tłum. M. Łukasiewicz, Znak.
- Nijakowski L.M. 2008. Polska polityka pamięci: esej socjologiczny, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
- Nowak A. 2001. Westerplatte cz y Jedwabne, „Rzeczpospolita”, 1.08.
- Nowinowski S., Pomorski J., Stobiecki R., red. 2008. Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
- Olszewski E. 2013. Pamięć społeczna i polityka historyczna w programach polskich partii politycznych, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 2, s. 67–97.
- Ost D. 2007. Klęska „Solidarności”: gniew i polityka w postkomunistycznej Europie, tłum. H. Jankowska, Muza.
- Panecka A., red. 2005. Polityka historyczna, historycy – politycy – prasa, Muzeum Powstania Warszawskiego.
- Roszkowski W. 2005. O potrzebie polskiej polityki historycznej, [w:] Pamięć i odpowiedzialność, red. R. Kostro, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 127–142.
- Schmid H. 2009. Vom publizistischen Kampfbegriff zum Forschungskonzept. Zur Historisierung der Kategorie „Geschichtspolitik”, [w:] Geschichtspolitik und kollektives Gedächtnis. Erinnerungskulturen in Theorie und Praxis, V&R Unipress, s. 53–75.
- Schmitt C. 1999. Epoka neutralizacji i polityzacji, [w:] Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918–1933, red. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, s. 427–444.
- Schmitt C. 2000. Teologia polityczna i inne pisma, tłum. M. Cichocki, Znak.
- Skibiński P., Wiścicki T., Wysocki M., red. 2011. Historycy i politycy. Polityka pamięci w III RP, Wydawnictwo DiG.
- Stasik A. 2016. Konserwatyzm nielamentujący: Warszawski Klub Krytyki Politycznej 1996–2000, maszynopis.
- Steinmetz W., red. 2007. „Politik”: Situationen eines Wortgebrauchs im Europa der Neuzeit, Campus.
- Szacka B. 2006. Czas przeszły, pamięć, mit, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Szacka B., Sawisz A. 1990. Czas przeszły i pamięć społeczna: przemiany świadomości historycznej inteligencji polskiej, 1965–1988, IS UW.
- Szacki J. 1965. Kontrrewolucyjne paradoksy. Wiz je świata francuskich antagonistów Wielkiej Rewolucji 1789–1815, PWN.
- Szacki J. 1971. Tradycja. Przegląd problematyki, PWN.
- Szacki J. 1991. Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia, PWN.
- Szacki J. 1994. Liberalizm po komunizmie, Znak.
- Śpiewak P. 2003. Koniec złudzeń, „Rzeczpospolita”, 23.01.
- Śpiewak P. 2005. Pamięć po komunizmie, Słowo/obraz/terytoria.
- Tarkowska E., red. 1996. O czasie, politykach i czasie polityków, Wydawnictwo IFIS PAN.
- Tarrow S., McAdam D. 2008. Zmiana skali, [w:] Dynamika życia społecznego. Współczesne koncepcje ruchów społecznych, red. K. Gorlach, P. H. Mooney, Scholar, s. 347–373.
- Taubes J. 2010. Teologia polityczna świętego Pawła. Wykłady wygłoszone w Ośrodku Badań Ewangelickiej Wspólnoty Studyjnej w Heidelbergu 23–27 lutego 1987 roku, tłum. M. Kurkowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Fundacja Świętego Mikołaja. Redakcja „Teologii Politycznej”.
- Tokarz T. 2011. Koncepcja „polityki historycznej” w myśli konserwatystów polskich, „Kultura i Historia”, t. 19. http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/2468; dostęp: 13.02.2017
- Traba R. 2010. Polityka wobec historii, „Teksty Drugie” nr 1/2, s. 300–319.
- Trentowski B. 1843. Stosunek filozofii do cybernetyki, czyli sztuki rządzenia narodem: rzecz o treści politycznej, nakładem Księgarni J. K. Żupańskiego.
- Troebst S. 2014. Geschichtspolitik, Docupedia-Zeitgeschichte. http://docupedia.de/zg/Geschichtspolitik?oldid=106422; dostęp: 18.01.2016
- Tusk D. 2007. Expose, „Gazeta Wyborcza”, 23.11.
- Ujazdowski K.M., Merta T., Kostro R. 2006. Polityka historyczna i jej wrogowie, „Gazeta Wyborcza”, 06.04.
- Voegelin E. 1992. Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Aletheia.
- Walicki A. 1970. Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno- religijnej romantyzmu polskiego, PIW.
- Walicki A. 2011. Polska, Rosja, marksizm, Universitas.
- Wolff-Powęska A. 2007. Polskie spory o historię i pamięć. Polityka historyczna, „Przegląd Zachodni” nr 66(1), s. 3–44.
- Wolff-Powęska A. 2011. Pamięć – brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010), Wydawnictwo Zysk i S-ka.
- Żakowski J. 1994. Coś w Polsce pękło, coś się skończyło, „Gazeta Wyborcza”, 16.04.
- Żychlińska M., Fontana E. 2016. Museal Games and Emotional Truths: Creating Polish National Identity at the Warsaw Rising Museum, „East European Politics & Societies”, nr 30(2), s. 235–269.
- Żychlińska M. 2009. Muzeum Powstania Warszawskiego jako wehikuł polskiej pamięci zbiorowej, „Kultura i społeczeństwo” nr 53(3), s. 89–114.
Downloads
Download data is not yet available.