Profesor Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik Instytutu Socjologii i wykładowca w Kolegium Artes Liberales UW. Jest autorem kilku monografii z zakresu historii idei; ostatnia z nich to The Idea of Political Representation and Its Paradoxes (Peter Lang 2019, wyd. polskie Scholar 2012). W 2020 roku nakładem wydawnictwa Universitas ukaże się jego książka Ludzie–rzeczy–ludzie. Rzecz o utopiach, w których rzeczy łączą, a nie dzielą.
Artykuł przedstawia wizję ładu stowarzyszeniowego Edwarda Abramowskiego, na który składają się gospodarcze kooperatywy oraz samopomocowe związki przyjaźni. Ład stworzony oddolnie ma być odpowiedzią na permanentny nieład tworzony przez kapitalizm i przymus wywierany przez państwo. Kooperatywy kierują się z konieczności logiką zysku ekonomicznego, ale dzielonego równo wśród swych członków, związki przyjaźni zaś empatią, mogącą jednak liczyć na odwzajemnienie. Dobrowolne stowarzyszenia zdolne są wypełnić niemal wszystkie funkcje niezbędne do funkcjonowania społeczeństwa, mogą więc zastąpić państwo, także państwo socjalistyczne, w które wpisana jest instytucja – choćby demokratycznego – przymusu. Pozostająca pod zaborami Polska może się odrodzić właśnie w tej formie, mimo pozostania, nawet formalnie, pod zwierzchnością rosyjskiego cara. Autor wpisuje wizję odrodzonej Rzeczypospolitej Abramowskiego w nurt utopii „akapitalistycznej”, wywodzący się z Arystotelesowskiej koncepcji przyjaźni ze względu na korzyść. W postaci ekonomii współdzielenia nurt ten pojawił się ponownie po kryzysie ekonomicznym 2008 roku.
Bibliografia
Abramowski E. 1965. Filozofia społeczna. Wybór pism, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Abramowski E. 1980. Metafizyka doświadczalna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Abramowski E. 1986. Rzecz pospolita przyjaciół. Wybór pism społecznych i politycznych, Instytut Wydawniczy Pax.
Abramowski E. 2009. Braterstwo, solidarność, współdziałanie, Stowarzyszenie „Obywatele Obywatelom”.
Błesznowski B. 2014. Utopia w służbie demokracji – wokół źródeł kooperatyzmu, [w:] Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, red. B. Błesznowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 7–45.
Dąbrowska M. 2014. Ręce w uścisku, [w:] Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, red. B. Błesznowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 103–110.
Gide Ch. 1937. Kooperatyzm, tłum. S. Thugutt, „Społem” Związek Spółdzielni Spożywców [publikacja zamieszczona na stronie internetowej Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej].
Mannheim K. 1974. Człowiek i społeczeństwo w dobie przebudowy, tłum. A. Rażniewski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Mauss M. 1973. Szkic o darze, tłum. K. Pomian, [w:] tegoż, Antropologia i socjologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Okraska R. 2014. Od samopomocy do wizji nowego ustroju. Zarys dziejów rozwoju materialnego i ideowego spółdzielczości w Polsce do 1939 roku, [w:] Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, red. B. Błesznowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 46–71.
Polanyi K. 2010. Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów, tłum. M. Zawadzka-Strączek, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Russell B. 1935. Drogi do wolności. Socjalizm, anarchizm i syndykalizm, tłum. A. Kurlandzka, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”.
Tocqueville de A. 2009. Raport o pauperyzmie, tłum. W. Turopolski, J. Strzelecka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Waśkiewicz A. 2017. Przyjaźń dla korzyści, ale też z korzyścią dla społeczeństwa, „Przegląd Filozoficzno-Literacki”, nr 3–4 (48), s. 413–425.
Waśkiewicz A. 2020. Ludzie–rzeczy–ludzie. Rzecz o utopiach, w których rzeczy łączą, a nie dzielą, Universitas [w druku].
Żuk P., red. 2008. Spotkania z utopią w XXI wieku, Oficyna Naukowa.
