Obecność filozofii a nauki społeczne

Abstrakt

Zasadniczą tezą tekstu jest stwierdzenie, że obecność filozofii ujawnia się w naukach na zasadniczo dwóch poziomach. Pierwszy to paradygmatyczne osiągnięcia, najogólniejsze założenia teoretyczne oraz pojęciowość, która wyznacza przedmiot i problematykę badań. Przykładem takich osiągnięć jest nowożytna nauka (Galileusz), nowożytna filozofia społeczna (Hobbes), teorie procesów dziejowych (Max Weber, Carl Schmitt). Dla tego rodzaju najogólniejszych, paradygmatycznych osiągnięć charakterystyczna jest współpierwotność filozofii i nauki, co wyklucza możliwość planowania i kontroli „spotkania” filozofii z nauką. Drugi poziom dotyczy wewnętrznych problemów nauk społecznych, kiedy dane podejście lub teoria przestają pełnić rolę skutecznych narzędzi badawczych, lub kiedy pytania badawcze wiodą do punktu, w którym nie istnieją odpowiedzi w ramach danego podejścia. Wówczas pojawia się miejsce na refleksję filozoficzną. W końcowej części wskazuje się możliwości i ograniczenia wiążące się ze świadomymi praktykami kształtowania obecności filozofii w naukach społecznych.