Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Artykuły

Nr 2(9) (2015): Odwaga cywilna

O (nie)możliwym nonkonformizmie w instytucji totalnej. Od doświadczenia obozowego do teorii socjologicznej (i z powrotem)

  • Piotr Filipkowski
DOI
https://doi.org/10.51196/srz.9.6
Przesłane
23 czerwca 2020
Opublikowane
01-11-2015

Abstrakt

Stawiam pytanie o ludzką podmiotowość w warunkach ekstremalnych – w sytuacji uwięzienia w obozie koncentracyjnym. Tę podmiotowość rozumiem przy tym na sposób egzystencjalny – jako zdolność stawiania indywidualnego, „małego” oporu wobec presji totalnej rzeczywistości lagrowej – oraz, równolegle i niezależnie, jako zdolność do krytycznej autorefleksji w akcie dawania świadectwa o własnym doświadczeniu więźniarskim. Odpowiedzi szukam w dwóch miejscach. Po pierwsze – analizując przykładowe fragmenty wywiadów biograficznych z byłymi więźniami Mauthausen. Po drugie – przeglądając kilka najważniejszych teoretycznych, systemowych, socjologicznych interpretacji rzeczywistości obozów. Łącznikiem między nimi są przykłady świadectw literackich, które zbudowały sugestywne wizje lagrowego świata i ukształtowały nasze wyobrażenia o nim. Takie zestawienie pozwala mi wyraźniej wydobyć wspólną podstawę etyczną tych różnych, na pozór bardzo odległych ujęć doświadczenia obozowego. Tą podstawą jest właśnie, moim zdaniem, zdolność do podmiotowego oporu i sprzeciwu – także wobec własnego uprzedmiotowienia.

Bibliografia

  1. Abel T. 1951. The Sociology of Concentration Camps, „Social Forces”, nr 30(2).
  2. Agamben G. 2008. Co zostaje z Auschwitz? Archiwum i świadek, tłum. S. Królak, Sic!.
  3. Aronson E., Akert R., Wilson T., red. 2006. Psychologia Społeczna, tłum. J. Gilewicz, Zysk i S-ka.
  4. Bauman Z. 1998. Śmierć i nieśmiertelność. O wielości strategii ż ycia, tłum. N. Leśniewski, PWN.
  5. Frankowski M.T. 1996. Socjologiczne aspekty funkcjonowania hitlerowskich obozów koncentracyjnych 1939–1915, Instytut Pamięci Narodowej. Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
  6. Hackett D.A., red. 1996. Der Buchenwald-Report. Bericht über das Konzentrationslager Buchenwald bei Weimar, C.H. Beck.
  7. Hackett D.A., red. 1997. The Buchenwald Report, Westview Press.
  8. Hałas E. 1996. Wstęp, [w:] O Florianie Znanieckim: wybór z dziennika, tłum. E. Hałas, Norbertinum.
  9. Kępiński A. 2005. Refleksje oświęcimskie, Wydawnictwo Literackie.
  10. Kogon E. 1946. Der SS-Staat. Das System der deutschen Konzentrationslager, Verlag Karl Alber.
  11. Neurath P.M. 2004. Die Gesellschaft des Terrors. Innenansichten der Konzentrationslager Dachau und Buchenwald, Suhrkamp Verlag.
  12. Niethammer L., red. 1994. Der „Gesäuberte” Antifaschismus. Die SED und die roten Kapos von Buchenwald. Dokumente, Akademie Verlag.
  13. Pawełczyńska A. 1973. Wartości a przemoc. Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, PWN.
  14. Różewicz T. 1995. Lament, [w:] tegoż, Niepokój. Wybór wierszy z lat 1944–1994, Państwowy Instytut Wydawniczy.
  15. Scott J.W. 1991. The Evidence of Experience, „Critical Inquiry”, vol 17, nr 4, s. 773–797.
  16. Sofsky W. 1995. Die Ordnung des Terrors. Das Konzentrationslager, Calmann-Levy.
  17. Welzer H. 2009. Materiał, z którego zbudowane są biografie, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Universitas.
  18. Wolska D. 2012. Odzyskać doświadczenie. Sporny temat humanistyki współczesnej, Universitas.
  19. Wóycicka Z. 2009. Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady 1944–1950, Wydawnictwo Trio.
  20. Todorov T. 1997. Facing the extreme. Moral Life in the Concentration Camps, Henry Holt and Company.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.