Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Artykuły

Nr 1(22) (2022): Powrót metafizyki

Metafizyka dziś

DOI
https://doi.org/10.51196/srz.22.3
Przesłane
7 lipca 2022
Opublikowane
31-12-2022

Abstrakt

Wedle wielu potwierdzających się nawzajem diagnoz, które zaczęły pojawiać się od drugiej połowy XX wieku, żyjemy obecnie w „społeczeństwie spektaklu”. To spektakl wyznacza bowiem dominujący model życia społecznego. Rozwój mediów cyfrowych dokonał daleko idącej radykalizacji tej sytuacji, nie zmieniając zasadniczo jej prawdy: wirtualizacja wszechobecnego spektaklu potęguje jego ogólną omnipotencję.

Ta autocharakterystyka najnowszej epoki w dziejach świata przywołuje, ale też radykalizuje znaną skądinąd metaforę theatrum mundi. Pytanie zasadnicze artykułu brzmi następująco: jeśli rzeczywistość jest teatrem, to znaczy grą i nieprawdą, czy i jak możliwa jest dziś jeszcze metafizyka, która z założenia ma być domeną prawdy? Zwrot „metafizyka dziś” można rozumieć wszak wielorako. Jednym z jego znaczeń jest metafizyka tego, co daje (się) widzieć, to znaczy metafizyka dnia. Byłaby ona metafizyką zjawiania się i pokazywania, metafizyką fenomenalności, słowem – metafizyką fenomenologiczną. Powodem wyróżnienia przez autora podejścia fenomenologicznego jest, po pierwsze, to, że głównym tematem fenomenologii jest jawienie się i pokazywanie tego, co się jawi, a po drugie, coraz częściej powtarzane przekonanie, że to jawienie się należy badać nie czysto „teoretycznie”, lecz poprzez pełne uważności i zaangażowania, konkretne działanie, które uniemożliwia poznającemu zajmowanie li tylko biernej pozycji widza (jak było dotychczas). Poznawanie to sprawa czynienia. Dlatego to właśnie fenomenologia, rozumiana tutaj jako specyficzne działanie performatywne, wydaje się według autora najlepiej przygotowana do podjęcia metafizycznego wyzwania rzuconego przez spektakularną naturę współczesnej rzeczywistości.

Bibliografia

  1. Balthasar H.U. von. 2005. Teodramatyka, t. 1: Prolegomena, tłum. M. Mijalska, M. Rodkiewicz, W. Szymona, Wydawnictwo M.
  2. Barba E. 2007. Canou z papieru, tłum. L. Kolankiewicz, Instytut im.J. Grotowskiego.
  3. Baudrillard J. 1998. Ameryka, tłum. R. Lis, Wydawnictwo Sic!
  4. Carlson M. 2007. Performans, tłum. E. Kubikowska, PWN.
  5. Chyła W. 1999. Kultura audiowizualna, Fundacja Humaniora.
  6. Debord G. 2006. Społeczeństwo spektaklu oraz Rozważania o społeczeństwie spektaklu, tłum. M. Kwaterko, PIW.
  7. Deleuze G. 1997. Różnica i powtórzenie, tłum. B. Banasiak, Wydawnictwo KR.
  8. Deleuze G. 2011. Logika sensu, tłum. G. Wilczyński, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  9. Depraz N. 2004. Le tournant pratique de la phénoménologie, „Revue philosophique de la France et de l’étranger” 129, nr 2, s. 149–165.
  10. Depraz N. 2010. Zrozumieć fenomenologię. Praktyka konkretu, tłum. A. Czarnacka, Oficyna Naukowa.
  11. Derrida J. 2016. Widma Marksa. Stan długu, praca żałoby i nowa Międzynarodówka, przeł. T. Załuski, PWN.
  12. Domańska E. 2007. „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 48–61.
  13. Florida R. 2010. Narodziny klasy kreatywnej oraz jej wpływ na przeobrażenia w charakterze pracy, wypocz ynku, społeczeństwa i ż ycia codziennego, tłum. T. Krzyżanowski, M. Penkala, Narodowe Centrum Kultury.
  14. Flusser V. 2015. Ku filozofii fotografii, tłum. J. Maniecki, Wydawnictwo Aletheia.
  15. Foucault M. 2000. Filozofia – historia – polityka. Wybór pism, tłum. D. Leszczyński, L. Rasiński, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  16. Foucault M. 2012. Hermeneutyka podmiotu, tłum. M. Herer, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  17. Foucault M. 2018. Rządzenie sobą i innymi, tłum. M. Herer, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  18. Gadamer H.G. 1990. Gesammelte Werke, t. 1: Hermenitik I: Wahrheit und Methode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik, J.C.B. Mohr (Paul Siebeck).
  19. Gadamer H.G. 1993. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, tłum. B. Baran, Inter esse.
  20. Gennep A. van. 2006. Obrzędy przejścia, tłum. B. Biały, PIW.
  21. Geulen E. 2012. Giorgio Agamben. Wprowadzenie, tłum. M. Ratajczak, Wydawnictwo Sic!
  22. Goźliński P. 2005. Bóg aktor. Romantyczny teatr świata, słowo/obraz terytoria.
  23. Heidegger M. 1967. Sein und Zeit, Max Niemeyer Verlag.
  24. Heidegger M. 1997. Drogi lasu, tłum. zbiorowe, Fundacja Aletheia.
  25. Heidegger M. 1999. Znaki drogi, tłum. zbiorowe, Spacja.
  26. Heidegger M. 2004. Bycie i czas, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  27. Henry M. 2006. Fenomenologia nie-intencjonalna, tłum. J. Migasiński, [w:] Fenomenologia francuska. Roz poznania/interpretacje/rozwinięcia, red. J. Migasiński, I. Lorenc, Wydawnictwo IFiS PAN, s. 418–437.
  28. Henry M. 2012. Wcielenie. Filozofia ciała, tłum. M. Frankiewicz, D. Adamski, Homini.
  29. Horkheimer M., Adorno T.W. 2010. Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
  30. Hume D. 2004. Badanie dotyczące rozumu ludzkiego, tłum. D. Misztal, T. Sieczkowski, Zielona Sowa.
  31. Husserl E. 1967. Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, tłum. D. Gierulanka, PWN.
  32. Jung C.G. 2019. Czerwona księga, tłum. J. Prokopiuk, J. Korpanty, Vis-à-vis Etiuda.
  33. Kaczmarek O. 2016. Inaczej niż pisać. Levinas i antropologia postmodernistyczna, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
  34. Kosiński D. 2007. Histrioni i aktorzy, „Ethos” 77–78, s. 136–137.
  35. Levinas E. 2000. Inaczej niż być lub ponad istotą, tłum. P. Mrówczyński, Aletheia.
  36. Marzec A. 2015. Widmontologia. Teoria filozoficzna i praktyka artystyczna, Fundacja Bęc Zmiana.
  37. McKenzie J. 2011. Performuj albo... Od dyscypliny do performansu, tłum. T. Kubikowski, Universitas.
  38. McLuhan H.M. 2021. Epoka Gutenberga, tłum. A. Wojtasik, Narodowe Centrum Kultury.
  39. Mitchell W.J.T. 2009. Zwrot piktorialny, tłum. M. Drabek, „Kultura Popularna” 23, nr 1, s. 4–19.
  40. Nietzsche F. 1910–1911. Wola mocy. Próba przemiany wszystkich wartości, tłum. S. Frycz, K. Drzewiecki, Nakład Jakóba Mortkowicza.
  41. Patočka J. 1987. Co to jest fenomenologia?, [w:] tegoż, Świat naturalny a fenomenologia, tłum. J. Zychowicz, PAT, s. 5–139.
  42. Platon. 1999a. Dialogi, t. 1, tłum. W. Witwicki, Antyk.
  43. Platon. 1999b. Dialogi, t. 2, tłum. W. Witwicki, Antyk.
  44. Platon. 1999c. Państwo. Prawa (VII ksiąg), tłum. W. Witwicki, Antyk.
  45. Rorty R. 1996. Przygodność, ironia i solidarność, tłum. W.J. Popkowski, Spacja.
  46. Scheler M. 1987. O istocie filozofii i moralnym warunku poznania filozoficznego, tłum. A. Węgrzecki, [w:] tegoż, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, tłum. A. Węgrzecki, S. Czerniak, PWN, s. 241–303.
  47. Sloterdijk P. 2014. Musisz swe życie odmienić. O antropotechnice, tłum. J. Janiszewski, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  48. Sobota D.R. 2018. Problemy z fenomenologią, [w:] Wybrane problemy wczesnej fenomenologii, zebrał D.R. Sobota, Wydawnictwo IFiS PAN, s. 7–62.
  49. Turner V. 2010. Proces rytualny. Struktura i antystruktura, tłum. E. Dżurak, PIW.
  50. Waldenfels B. 2002. Topografia obcego, tłum. J. Sidorek, Oficyna Naukowa.
  51. Weischedel W. 1998. Teologia filozoficzna w cieniu nihilizmu, tłum. G. Sowinski, „Znak”, nr 6 (469), s. 15–31.
  52. Zawojski P. 2018. Cyberkultura. Syntopia sztuki, nauki i technologii, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1 2 3 4 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.