Co wiedzieć powinien ten, który powinien wiedzieć? O warunkach możliwości niekonwencjonalnej praktyki naukowej w nowoczesności

Abstrakt

Celem artykułu jest zbadanie, jaką strukturalną rolę w konstrukcji nowoczesnego społeczeństwa odgrywa produkcja intelektualna i intelektualiści. Wstępne rozpoznanie prowadzi do wniosku, że nowoczesne społeczeństwo rozumiane tu za Heglem jest spełnieniem idei uznania, w którym jednostka i jej atrybuty istnieją o tyle, o ile są uznawane przez inne jednostki. To samo stosuje się do wszelkich innych zjawisk społecznych – ich obiektywność pochodzi z uznania. Prowadzi to do przekonania, że wiedza jest fundamentem tego społeczeństwa, że przedmiotowość społeczna musi być przedmiotowością „wiedzianą”. A jednak mimo tego istnieją procesy i prawa społeczne, które choć zachowują przedmiotową ważność, nie są „wiedziane” przez wszystkich, albowiem nowoczesne społeczeństwo opiera się na swego rodzaju podziale wiedzy, która pokrywa się do pewnego stopnia ze społecznym podziałem pracy. Intelektualiści w tym układzie pełnią funkcję lacanowskiego założonego podmiotu wiedzy. Tylko pozornie uzależnia ich to od zobowiązań więzi społecznych, z tytułu których są oni klasą materialnie uprzywilejowaną. W rzeczywistości zobowiązanie może być tylko o tyle wypełnione, o ile zostanie zdradzone przez niekonwencjonalne praktyki naukowe.