Postsekularne konstelacje nowoczesności. O historycznych związkach religii i nauk społecznych

Michał Warchala

doi:10.51196/srz.5.6

Artykuły

Nr 2(5) (2013): Postsekularyzmy

Postsekularne konstelacje nowoczesności. O historycznych związkach religii i nauk społecznych

Michał Warchala

PDF

Przesłane: 11 June 2020
Opublikowane: 01-11-2013

Abstrakt

Epokę nowoczesną postrzega się zwykle jako obszar permanentnego konfliktu między religią i sekularyzmem, wiarą i rozumem, teologią i nauką. W tym kontekście pojęcie „postsekularyzm” może być swego rodzaju światełkiem w tunelu – nadzieją nie tyle na ominięcie tego sporu (dziś coraz bardziej już jałowego), ile na pewną modyfikację pojęć w nim używanych i inne spojrzenie na uczestniczące w nim strony. Postsekularyzm” to pojęcie historyczne ułatwiające nową interpretację. Niniejszy tekst stanowi skromną próbę tego rodzaju interpretacji, która zwraca uwagę na nowoczesne zjawiska przekraczające granice między wrogimi obozami religii i sekularyzmu. Zjawiska te nazywam postsekularnymi „konstelacjami”, jako że są to w istocie konstelacje autorów i idei. Pierwszą z nich jest romantyzm w swej wczesnej, najbardziej twórczej fazie: w Niemczech zwany frühe Romantik, a w Wielkiej Brytanii – High Romanticism. Druga postsekularna konstelacja pojawia się w okresie modernizmu, a składają się na nią: socjologiczny dyskurs na temat religii Maxa Webera, pragmatyczna obrona wiary religijnej Williama Jamesa oraz mocno idiosynkratyczna reinterpretacja tradycji żydowskiej dokonana przez Hermanna Cohena, Franza Rosenzweiga i Waltera Benjamina.

Bibliografia

Abrams M.H. 1971. Natural Supernaturalism. Tradition and Revolution in Romantic Literature, Norton, New York.
Adorno T.W. 2007. Rozum i objawienie, tłum. A. Lipszyc, „Kronos” 2007, nr 1, s. 28–33.
Aron R. 1967. Les étapes de la pensée sociologique, Gallimard, Paris.
Benjamin W. 2007. Fragment teologiczno-polityczny, tłum. A. Lipszyc, „Kronos” 2007, nr 1, s. 34–35.
Bloom H. 1971. The Visionary Company, Cornell University Press, Ithaca & London.
Bloom H. 1973. The Ringers in the Tower. Studies in Romantic Tradition, Chicago University Press, Chicago & London.
Durkheim E. 1990. Elementarne formy życia religijnego, tłum. A. Zadrożyńska, PWN, Warszawa.
Durkheim E. 2006. Samobójstwo, tłum. K. Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Gauchet M. 2005. Le désenchantement du monde. Une histoire politique de la religion, Gallimard, Paris.
Habermas J. 2000. Filozoficzny dyskurs nowoczesności, tłum. M. Łukasiewicz, Universitas, Kraków.
Habermas J. 2002. Wierzyć i wiedzieć, tłum. M. Łukasiewicz, „Znak” 2002, nr 9(568), s. 8–21.
Habermas J. 2008. Notes on a post-secular society, www.signandsight.com; dostęp: 30.03.2012.
Hartman G. 1971. Wordsworth’s Poetry 1787–1814, Yale University Press, New Haven & London.
Heidegger M. 1977. Czas światoobrazu, tłum. K. Wolicki, [w:] Idem. Budować, mieszkać, myśleć, Czytelnik, Warszawa, s. 128–167.
Heidegger M. 1995. List o „humanizmie”, tłum. J. Tischner, [w:] Idem. Znaki drogi, Aletheia, Warszawa, s.129–168.
James W. 2000. Doświadczenia religijne, tłum. J. Hempel, Nomos, Kraków.
Lepenies W. 1997. Trzy kultury. Socjologia między literaturą a nauką, tłum. K. Krzemieniowa, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Lessing G.E. 1959. Wychowanie rodzaju ludzkiego, [w:] Idem. Dzieła, t. II, red. A. Sowiński, PIW, Warszawa.
Lipszyc A. 2011. Inne źródło. Racjonalność i objawienie w ostatniej książce Hermanna Cohena, tekst niepublikowany.
Löwith K. 2002. Historia powszechna i dzieje zbawienia, tłum. J. Marzęcki, Antyk, Kęty.
Radkau J. 2009. Max Weber – a biography, tłum. P. Camiller, Polity Press, Cambridge.
Rosenzweig F. 1998. Gwiazda zbawienia, tłum. T. Gadacz, Znak, Kraków.
Schmitt C. 2000. Teologia polityczna, tłum. M. Cichocki, [w:] Idem. Teologia polityczna i inne pisma, Znak–Fundacja Batorego, Kraków–Warszawa, s. 33–83.
Strauss L. 1953. Natural Right and History, University of Chicago Press, Chicago & London.
Voegelin E. 1992. Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Aletheia, Warszawa.
Weber M. 1984. Szkice z socjologii religii, tłum. J. Prokopiuk i H. Wandowski, Książka i Wiedza, Warszawa.
Weber M. 1998. Nauka jako zawód i powołanie, tłum. P. Dybel, [w:] Idem. Polityka jako zawód i powołanie, Znak–Fundacja Batorego, Kraków-Warszawa, s. 111–140.
Weber M. 1998. Polityka jako zawód i powołanie, tłum. A. Kopacki, [w:] Idem. Polityka jako zawód i powołanie, Znak–Fundacja Batorego, Kraków –Warszawa, s. 55–110.

Downloads

Download data is not yet available.

Słowa kluczowe

postsekularyzm
sekularyzacja
religia
romantyzm
nowoczesność
Max Weber

Jak cytować

Warchala, M. (2013). Postsekularne konstelacje nowoczesności. O historycznych związkach religii i nauk społecznych. Stan Rzeczy, 2(5), 75-92. https://doi.org/10.51196/srz.5.6

Share

Podobne artykuły

Rafał Wonicki , Między naturalizmem a religią. O idei społeczeństwa postsekularnego w myśli Jürgena Habermasa , Stan Rzeczy: Nr 2(5) (2013): Postsekularyzmy
Jan Biedziak, Mindfulness jako nowy ethos korporacji , Stan Rzeczy: Nr 1(22) (2022): Powrót metafizyki
Michał Kaczmarczyk , Weberowska zasada wolności od sądów wartościujących. Interpretacja , Stan Rzeczy: Nr 1(6) (2014): Polityka prawdy
Michał Łuczewski, Demoniczne źródła nauk społecznych , Stan Rzeczy: Nr 1(1) (2011): Demony w nauce
Friedrich Cain, Dietlind Hüchtker, Bernhard Kleeberg, Jan Surman, A New Culture of Truth? On the Transformation of Political Epistemologies since the 1960s in Central, Eastern, and South-Eastern Europe , Stan Rzeczy: Nr 2(17) (2019): Nowa kultura prawdy
Tadeusz Szawiel , Obecność filozofii a nauki społeczne , Stan Rzeczy: Nr 1(1) (2011): Demony w nauce
Katarzyna Kremplewska, Racjonalność odroczona: postsekularne antycypacje amerykańskie w myśli George’a Santayany , Stan Rzeczy: Nr 2(5) (2013): Postsekularyzmy
Bernhard Kleeberg, Post Post-Truth: Epistemologies of Disintegration and the Praxeology of Truth , Stan Rzeczy: Nr 2(17) (2019): Nowa kultura prawdy
Marek M. Kurowski, Socjologiczne opętanie , Stan Rzeczy: Nr 1(1) (2011): Demony w nauce
Max Weber, Racjonalne i socjologiczne podstawy muzyki , Stan Rzeczy: Nr 1(4) (2013): Stan sztuki

1-10 z 33 Następny

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Inne teksty tego samego autora

Michał Warchala, Ideologie, symptomy i polityczna sejsmologia , Stan Rzeczy: Nr 1(14) (2018): Przyszłość w naukach społecznych

[1] Abrams M.H. 1971. Natural Supernaturalism. Tradition and Revolution in Romantic Literature, Norton, New York.

[2] Adorno T.W. 2007. Rozum i objawienie, tłum. A. Lipszyc, „Kronos” 2007, nr 1, s. 28–33.

[3] Aron R. 1967. Les étapes de la pensée sociologique, Gallimard, Paris.

[4] Benjamin W. 2007. Fragment teologiczno-polityczny, tłum. A. Lipszyc, „Kronos” 2007, nr 1, s. 34–35.

[5] Bloom H. 1971. The Visionary Company, Cornell University Press, Ithaca & London.

[6] Bloom H. 1973. The Ringers in the Tower. Studies in Romantic Tradition, Chicago University Press, Chicago & London.

[7] Durkheim E. 1990. Elementarne formy życia religijnego, tłum. A. Zadrożyńska, PWN, Warszawa.

[8] Durkheim E. 2006. Samobójstwo, tłum. K. Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa.

[9] Gauchet M. 2005. Le désenchantement du monde. Une histoire politique de la religion, Gallimard, Paris.

[10] Habermas J. 2000. Filozoficzny dyskurs nowoczesności, tłum. M. Łukasiewicz, Universitas, Kraków.

[11] Habermas J. 2002. Wierzyć i wiedzieć, tłum. M. Łukasiewicz, „Znak” 2002, nr 9(568), s. 8–21.

[12] Habermas J. 2008. Notes on a post-secular society, www.signandsight.com; dostęp: 30.03.2012.

[13] Hartman G. 1971. Wordsworth’s Poetry 1787–1814, Yale University Press, New Haven & London.

[14] Heidegger M. 1977. Czas światoobrazu, tłum. K. Wolicki, [w:] Idem. Budować, mieszkać, myśleć, Czytelnik, Warszawa, s. 128–167.

[15] Heidegger M. 1995. List o „humanizmie”, tłum. J. Tischner, [w:] Idem. Znaki drogi, Aletheia, Warszawa, s.129–168.

[16] James W. 2000. Doświadczenia religijne, tłum. J. Hempel, Nomos, Kraków.

[17] Lepenies W. 1997. Trzy kultury. Socjologia między literaturą a nauką, tłum. K. Krzemieniowa, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

[18] Lessing G.E. 1959. Wychowanie rodzaju ludzkiego, [w:] Idem. Dzieła, t. II, red. A. Sowiński, PIW, Warszawa.

[19] Lipszyc A. 2011. Inne źródło. Racjonalność i objawienie w ostatniej książce Hermanna Cohena, tekst niepublikowany.

[20] Löwith K. 2002. Historia powszechna i dzieje zbawienia, tłum. J. Marzęcki, Antyk, Kęty.

[21] Radkau J. 2009. Max Weber – a biography, tłum. P. Camiller, Polity Press, Cambridge.

[22] Rosenzweig F. 1998. Gwiazda zbawienia, tłum. T. Gadacz, Znak, Kraków.

[23] Schmitt C. 2000. Teologia polityczna, tłum. M. Cichocki, [w:] Idem. Teologia polityczna i inne pisma, Znak–Fundacja Batorego, Kraków–Warszawa, s. 33–83.

[24] Strauss L. 1953. Natural Right and History, University of Chicago Press, Chicago & London.

[25] Voegelin E. 1992. Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Aletheia, Warszawa.

[26] Weber M. 1984. Szkice z socjologii religii, tłum. J. Prokopiuk i H. Wandowski, Książka i Wiedza, Warszawa.

[27] Weber M. 1998. Nauka jako zawód i powołanie, tłum. P. Dybel, [w:] Idem. Polityka jako zawód i powołanie, Znak–Fundacja Batorego, Kraków-Warszawa, s. 111–140.

[28] Weber M. 1998. Polityka jako zawód i powołanie, tłum. A. Kopacki, [w:] Idem. Polityka jako zawód i powołanie, Znak–Fundacja Batorego, Kraków –Warszawa, s. 55–110.