Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Artykuły

Nr 1(14) (2018): Przyszłość w naukach społecznych

Disco imperiów. Czesław Miłosz i przyszłość kultury

  • Mikołaj Golubiewski
DOI
https://doi.org/10.51196/srz.14.5
Przesłane
23 maja 2020
Opublikowane
01-04-2018

Abstrakt

Artykuł skupia się na krytyce, której Czesław Miłosz poddaje rozrywkę imperialnych społeczeństw lat 70. XX wieku. Celem refleksji jest opis tego, jak doświadczenie imperiów jawi się w antropologicznym science fiction noblisty pt. Góry Parnasu, które ukazało się pośmiertnie w roku 2012 (pisane 1968–1972). Tekst nigdy niepublikowanej powieści zdawać by się mógł krytyką kapitalizmu amerykańskiego i rozruchów studenckich z okresu kontrkultury, lecz wiele fragmentów wskazuje także na sowiecką Rosję. Jego doświadczenie styku imperium i rozrywki zarówno w Polsce, jak i za granicą uwrażliwiło go na przecięcie się społecznej standaryzacji, nieludzkości nauki i religijnego zbawienia. Artykuł eksploruje to złożone równanie zawarte nie tylko w powieści, lecz także w innych pismach polskiego poety z lat 70. XX wieku, w których podobnie ujawniają się problemy kondycji ludzkiej. Choć Miłosz nie zdołał wypełnić popularnoliterackich zobowiązań gatunku, to jednak jego krytyka przyziemnej zabawy jest o wiele silniejsza w Górach Parnasu, niż w którymkolwiek z innych jego dzieł. W tej powieści Miłosz uznaje kulturę popularną za przegrany projekt, a antidotum proponowane ze strony państwa – za społeczną standaryzację. Rzucając swoją refleksję nad społeczeństwem w przyszłość, Miłosz wykorzystuje gatunek fantastyki naukowej, żeby przekazać wyobrażenie o rozwoju kultury. Tak użyte science fiction nie urzeczywistnia swojego potencjału znanego z kultury popularnej, jednak wciąż stanowi niezwykły prognostyk o przyszłości kultury, który wywodzi się z romantycznych źródeł wieszczenia o stanie społeczeństwa i wyobrażania sobie jego właściwej przyszłej tożsamości.

Bibliografia

  1. Andrzejewski J., Miłosz Cz. 2011. Listy 1944–1981, oprac. B. Riss, Biblioteka Więzi.
  2. Bielik-Robson A. 2013. Mała gnostycka pielgrzymka, http://krytykapolityczna.pl/felietony/agata-bielik-robson/mala-gnostycka-pielgrzymka/2013/; dostęp: 18.10.2018.
  3. Bill S. 2017. Translator’s Introduction, [w:] Cz. Miłosz, The Mountains of Parnassus, Yale University Press.
  4. Garbol T. 2014. Oeconomia divina Czesława Miłosza jako projekt dystopii, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo”, nr 4 (7), s. 383–396.
  5. Giedroyc J., Miłosz Cz. 2011. Listy 1964–1972, oprac. M. Kornat, Czytelnik.
  6. Jarzębski J. 1981. Być wieszczem, „Teksty”, nr 4–5 (58–59), s. 234–267.
  7. Jarzyńska K. 2013. Pochwała ograniczeń, czyli Miłosza próba antyutopii, „Nowa Dekada Krakowska”, nr 3, s. 130–141.
  8. Kołodziejczyk E. 2001. Popularna twarz Ulro: o „Kulturze masowej” – antologii Czesława Miłosza, „Teksty Drugie”, nr 3/4, s. 115–124.
  9. Kosińska A. 2012. Prorok Nowego Świata, [w:] Cz. Miłosz, Góry Parnasu, Krytyka Polityczna, s. 108–127.
  10. Miklas-Frankowski J. 2014. Góry Parnasu Czesława Miłosza jako próba gnostyckiej dystopii, „Estetyka i Krytyka”, nr 35, s. 29–48.
  11. Miłosz Cz. 1959. Kultura masowa, Instytut Literacki.
  12. Miłosz Cz. 1968. Liturgia Efraima, „Kultura”, nr 8–9, s. 250–251.
  13. Miłosz Cz. 1969. The History of Polish Literature, Macmillan.
  14. Miłosz Cz. 1970. Science Fiction i przyjście Antychrysta, „Kultura”, nr 12, s. 279.
  15. Miłosz Cz. 1976. A Poet Between East and West, „Michigan Quarterly Review”, nr 3, t. XVI, s. 263–271.
  16. Miłosz Cz. 1981. Ogród nauk, Instytu Literacki.
  17. Miłosz Cz. 1983. The Witness of Poetry, Harvard University Press.
  18. Miłosz Cz. 1997. Abecadło Miłosza, Wydawnictwo Literackie.
  19. Miłosz Cz. 2012. Góry Parnasu, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
  20. Miłosz Cz. 2015. Wiersze wszystkie, Znak.
  21. Zioło M. 2014. O – jak oprzędzenie, „Więź”, nr LVII, s. 152–155.

Downloads

Download data is not yet available.