##common.pageHeaderLogo.altText##

Articles

No. 2(11) (2016): Boredom

Boredom, or the Deconstruction of the Subject: Sartre, Cioran, and Pessoa

  • Patryk Szaj
Submitted
25 June 2020
Published
01-11-2016

Abstract

Using the writings of Jean-Paul Sartre, Emil Cioran, and Ferdinand Pessoa as examples, the author proves that boredom is one of the most important signs of modernism. It duplicates a feature ascribed to modernist movements or groups of movements, and to the era itself – indeterminacy. The author presents a kind of “phenomenology of boredom” that can be derived from the works of these three writers and points out its “bordering” status: It is an experience that takes place at the meeting point of physiology and will, causing a feeling of the excess of existence, the senselessness of being, or the absurdity of the world. Boredom acts on the subject destructively, fragmenting its identity, undermining its substantiality, and bringing to light its internal otherness. As a phenomenon specific to modernism, it can be compared with anomy and nihilism, with which it produces a “modern triad” – a set of unavoidable modern experiences. The last part of the article proves that boredom is also a kind of deconstruction of the subject: a visceral “foundation” of existence that both initiates the construction of identity and prevents the successful completion of this process.

References

  1. Anderson B. 2004. Time-stilled Space-slowed: How Boredom Matters, „Geoforum”, nr 35(6), s. 739–754.
  2. Bałus W. 1996. Mundus melancholicus. Melancholiczny świat w zwierciadle sztuki, Universitas.
  3. Bieńczyk M. 2012. Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty, Świat Książki.
  4. Caputo J.D. 1987. Radical Hermeneutics. Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project, Indiana University Press.
  5. Caputo J.D. 2007. How to Read Kierkegaard, Granta Books.
  6. Charchalis W. 2011. Dlaczego heteronimia?, [w:] F. Pessoa, Poezje zebrane Alberta Caeiro. Heteronimia I, tłum. W. Charchalis, Czuły Barbarzyńca Press, s. 5–6.
  7. Chwin S. 2010. Samobójstwo jako doświadczenie wyobraźni, Wydawnictwo Tytuł.
  8. Cioran E. 1999. Rozmowy z Cioranem, tłum. I. Kania, Wydawnictwo KR.
  9. Cioran E. 2004. Zeszyty 1957–1972, tłum. I. Kania, Wydawnictwo KR.
  10. Czaja D. 2009. Lekcje ciemności, Wydawnictwo Czarne.
  11. Derrida J. 1992. Farmakon, tłum. K. Matuszewski, [w:] Pismo filozofii, Inter Esse, s. 39–61.
  12. Derrida J. 2011. To niebezpieczne uzupełnienie…, [w:] O gramatologii, tłum. B. Banasiak, Wydawnictwo Officyna, s. 191–217.
  13. Filek J. 1997. Słów kilka o ostatnim z potężnej gromadki Rumunów, „Kwartalnik Filozoficzny”, nr 2, s. 65–79.
  14. Flaubert G. 1973. Correspondance, Gallimard.
  15. Franczak J. 2002. Rzecz o nierzeczywistości. „Mdłości” Jeana Paula Sartre’a i „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza, Universitas.
  16. Gadacz T. 2009. Historia filozofii XX wieku. Nurty, t. 2: Neokantyzm, filozofia egzystencja, filozofia dialogu, Wydawnictwo Znak.
  17. Goodstein E. 2005. Experience without Qualities. Boredom and Modernity, Stanford University Press.
  18. Hillis Miller J. 1991. Theory Now and Then, Duke University Press.
  19. Jędraszewski M. 1994. W poszukiwaniu nowego humanizmu. J.-P. Sartre – E. Lévinas, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
  20. Koschany R. 2013. Banalność dnia. O prozie życia w Księdze niepokoju, [w:] Powinowactwa Pessoi. Szkice krytyczne, red. J. Roszak, A. Żychliński, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 19–34.
  21. Kossak J. 1976. Egzystencjalizm w filozofii i literaturze, Książka i Wiedza.
  22. Kowalska M. 1997. W poszukiwaniu straconej syntezy. Jean-Paul Sartre i paradygmaty filozoficznego myślenia, Wydawnictwo Spacja.
  23. Kuhn T. 1968. Struktura rewolucji naukowych, tłum. H. Ostromęcka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  24. Lévinas E. 2007. O uciekaniu, tłum. A. Czarnacka, Wydawnictwo IFiS PAN.
  25. Mach E. 2009. Analiza wrażeń i stosunek sfery fizycznej do psychicznej, tłum. M. Miłkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  26. Markowski M.P. 1999. L’ennui – ułamek historii, [w:] Nuda w kulturze, red. P. Czapliński, P. Śliwiński, Rebis, s. 290–316.
  27. Markowski M.P. 2007. Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Universitas.
  28. Markowski M.P. 2009. Pessoa – kaznodzieja wyrzeczenia, [w:] Życie na miarę literatury. Eseje, Wydawnictwo Homini.
  29. Mattheus B. 2008. Cioran. Portret radykalnego sceptyka, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR.
  30. Nietzsche F. 2009. Wola mocy. Próba przemiany wszystkich wartości, tłum. K. Drzewiecki, S. Frycz, Wydawnictwo Vis-à-vis/Etiuda.
  31. Nycz R. 1997. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wydawnictwo Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, „Leopoldinum”.
  32. Piechaczek S., red. 2014. Cioran – w pułapce istnienia, Zakład Poligraficzny Sindruk.
  33. Pessoa F. 2007. Księga niepokoju Bernarda Soaresa, pomocnika księgowego w Lizbonie, tłum. M. Lipszyc, Świat Literacki.
  34. Prokopski J.A. 2007. Egzystencja i tragizm. Dialektyka ludzkiej skończoności. Krytyka nowożytnej i współczesnej myśli egzystencjalistycznej, Wydawnictwo Marek Derewiecki.
  35. Puszko H. 1988. Mdłości – powieść z tezą czy antynomia kłamcy, „Studia Filozoficzne”, nr 11, s. 41–53.
  36. Roszak J. 2013. Przestrzenią tu staje się czas. Hüzün, saudade (w stronę Fernanda Pessoi), [w:] Powinowactwa Pessoi. Szkice krytyczne, red. J. Roszak, A. Żychliński, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 149–164.
  37. Sartre J.-P. 1948. Qu’est-ce que la littérature?, Gallimard.
  38. Sartre J.-P. 1957. L’Être et le Néant, Gallimard.
  39. Sartre J.-P. 1968. Słowa, tłum. J. Rogoziński, Państwowy Instytut Wydawniczy.
  40. Sartre J.-P. 1974. Mdłości, tłum. J. Trznadel, Państwowy Instytut Wydawniczy.
  41. Sartre J.-P. 1998. Egzystencjalizm jest humanizmem, tłum. J. Krajewski, Wydawnictwo Literackie Muza.
  42. Sartre J.-P. 2007. Byt i nicość. Zarys ontologii fenomenologicznej, tłum. J. Kiełbasa i in., Wydawnictwo Zielona Sowa.
  43. Sendyka R. 2015. Od kultury „ja” do kultury „siebie”. O zwrotnych formach w projektach tożsamościowych, Universitas.
  44. Sheppard R. 2004. Problematyka modernizmu europejskiego, tłum. P. Wawrzyszko, [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, Universitas, s. 71–140.
  45. Sloterdijk P. 2005. Bezinteresowny odwet: notatka o Cioranie, tłum. K. Tórz, „Twórczość”, nr 6, s. 94–97.
  46. Spacks P.M. 1995. Boredom: The Literary History of a State of Mind, University of Chicago Press.
  47. Stempowski J. 2005. Eseje dla Kassandry, Słowo/Obraz Terytoria.
  48. Swoboda T. 2011. Cioran po polsku, „Literatura na Świecie”, nr 1/2, s. 370–391.
  49. Tabucchi A. 2002. Kufer pełen ludzi, tłum. A. Wasilewska, „Literatura na Świecie”, nr 375–377(10–12), s. 96–119.
  50. Toohey P. 2012. Historia nudy, tłum. K. Ciarcińska, Bellona.
  51. Valéry P. 1960. Oeuvres, t. 2, Gallimard.
  52. Vattimo G. 2006. Koniec nowoczesności, tłum. M. Surma-Gawłowska, Universitas.
  53. Wilson C. 1959. Outsider, tłum. M. Traczewska, Wydawnictwo Literackie.
  54. Zenith R. 2013. O „Księdze niepokoju”, tłum. M. Lipszyc, „Literatura na Świecie”, nr 3/4, s. 140–166.

Downloads

Download data is not yet available.