Artykuły
Nr 1(14) (2018): Przyszłość w naukach społecznych
Disco imperiów. Czesław Miłosz i przyszłość kultury
Abstrakt
Artykuł skupia się na krytyce, której Czesław Miłosz poddaje rozrywkę imperialnych społeczeństw lat 70. XX wieku. Celem refleksji jest opis tego, jak doświadczenie imperiów jawi się w antropologicznym science fiction noblisty pt. Góry Parnasu, które ukazało się pośmiertnie w roku 2012 (pisane 1968–1972). Tekst nigdy niepublikowanej powieści zdawać by się mógł krytyką kapitalizmu amerykańskiego i rozruchów studenckich z okresu kontrkultury, lecz wiele fragmentów wskazuje także na sowiecką Rosję. Jego doświadczenie styku imperium i rozrywki zarówno w Polsce, jak i za granicą uwrażliwiło go na przecięcie się społecznej standaryzacji, nieludzkości nauki i religijnego zbawienia. Artykuł eksploruje to złożone równanie zawarte nie tylko w powieści, lecz także w innych pismach polskiego poety z lat 70. XX wieku, w których podobnie ujawniają się problemy kondycji ludzkiej. Choć Miłosz nie zdołał wypełnić popularnoliterackich zobowiązań gatunku, to jednak jego krytyka przyziemnej zabawy jest o wiele silniejsza w Górach Parnasu, niż w którymkolwiek z innych jego dzieł. W tej powieści Miłosz uznaje kulturę popularną za przegrany projekt, a antidotum proponowane ze strony państwa – za społeczną standaryzację. Rzucając swoją refleksję nad społeczeństwem w przyszłość, Miłosz wykorzystuje gatunek fantastyki naukowej, żeby przekazać wyobrażenie o rozwoju kultury. Tak użyte science fiction nie urzeczywistnia swojego potencjału znanego z kultury popularnej, jednak wciąż stanowi niezwykły prognostyk o przyszłości kultury, który wywodzi się z romantycznych źródeł wieszczenia o stanie społeczeństwa i wyobrażania sobie jego właściwej przyszłej tożsamości.
Bibliografia
- Andrzejewski J., Miłosz Cz. 2011. Listy 1944–1981, oprac. B. Riss, Biblioteka Więzi.
- Bielik-Robson A. 2013. Mała gnostycka pielgrzymka, http://krytykapolityczna.pl/felietony/agata-bielik-robson/mala-gnostycka-pielgrzymka/2013/; dostęp: 18.10.2018.
- Bill S. 2017. Translator’s Introduction, [w:] Cz. Miłosz, The Mountains of Parnassus, Yale University Press.
- Garbol T. 2014. Oeconomia divina Czesława Miłosza jako projekt dystopii, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo”, nr 4 (7), s. 383–396.
- Giedroyc J., Miłosz Cz. 2011. Listy 1964–1972, oprac. M. Kornat, Czytelnik.
- Jarzębski J. 1981. Być wieszczem, „Teksty”, nr 4–5 (58–59), s. 234–267.
- Jarzyńska K. 2013. Pochwała ograniczeń, czyli Miłosza próba antyutopii, „Nowa Dekada Krakowska”, nr 3, s. 130–141.
- Kołodziejczyk E. 2001. Popularna twarz Ulro: o „Kulturze masowej” – antologii Czesława Miłosza, „Teksty Drugie”, nr 3/4, s. 115–124.
- Kosińska A. 2012. Prorok Nowego Świata, [w:] Cz. Miłosz, Góry Parnasu, Krytyka Polityczna, s. 108–127.
- Miklas-Frankowski J. 2014. Góry Parnasu Czesława Miłosza jako próba gnostyckiej dystopii, „Estetyka i Krytyka”, nr 35, s. 29–48.
- Miłosz Cz. 1959. Kultura masowa, Instytut Literacki.
- Miłosz Cz. 1968. Liturgia Efraima, „Kultura”, nr 8–9, s. 250–251.
- Miłosz Cz. 1969. The History of Polish Literature, Macmillan.
- Miłosz Cz. 1970. Science Fiction i przyjście Antychrysta, „Kultura”, nr 12, s. 279.
- Miłosz Cz. 1976. A Poet Between East and West, „Michigan Quarterly Review”, nr 3, t. XVI, s. 263–271.
- Miłosz Cz. 1981. Ogród nauk, Instytu Literacki.
- Miłosz Cz. 1983. The Witness of Poetry, Harvard University Press.
- Miłosz Cz. 1997. Abecadło Miłosza, Wydawnictwo Literackie.
- Miłosz Cz. 2012. Góry Parnasu, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
- Miłosz Cz. 2015. Wiersze wszystkie, Znak.
- Zioło M. 2014. O – jak oprzędzenie, „Więź”, nr LVII, s. 152–155.
Downloads
Download data is not yet available.