common.pageHeaderLogo.altText6743fdc17230b

Artykuły

Nr 2(21) (2021): Socjologia historyczna

Nauka patrzenia na siebie. Egofotografie chłopskich czytelników „Gazety Świątecznej” (1881–1905)

Przesłane
23 October 2021
Opublikowane
01-11-2021

Abstrakt

Artykuł stanowi analizę samoidentyfikacji czytelników „Gazety Świątecznej” z perspektywy wizualnej. Materiałem źródłowym są listy czytelników do „Gazety Świątecznej” z lat 1881–1905, fotografie z kolekcji czytelników „Gazety Świątecznej” przechowywanej przez Bibliotekę Narodową w Warszawie, a także listy i fotografie czytelników „Gazety” publikowane na łamach „Zorzy” w latach 1887–1905. Głównym celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, jak samoprezentowali się chłopscy czytelnicy prasy ludowej za pomocą zdjęć. W tekście zaproponowano ujęcie fotografii jako rodzaju egodokumentu. W analizie materiału zastosowano ujęcie mikrohistoryczne i skupiono się na analizie fotografii wybranych czytelników.

Bibliografia

  1. Ambrożewicz T. 1985. Fotograf wiejski i jego świat – Wojciech Migacz 1874–1944, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie.
  2. Baggerman A., Dekker R., Mascuch M. 2016. Egodocuments and History: A Short Account of the Longue Durée, „The Historian”, no. 78(1), s. 11–56.
  3. Barthes R. 1983. The Photographic Message, [w:] A Barthes Reader, red. S. Sontag, Hill and Wang, s. 194–210.
  4. Bartuszek J. 2005. Międz y reprezentacją a „martwym papierem”. Znaczenie chłopskiej fotografii rodzinnej, Neriton.
  5. Bijak M., Garlicka A. 1993. Fotografia chłopów polskich, Krajowa Agencja Wydawnicza.
  6. Bomba A. 2019. Sądecczyzna sto lat temu w fotografii Wojciecha Migacza, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu.
  7. Brzeziński M. 1901. Jak się robi fotografie, „Zorza”, nr 38, s. 916–918.
  8. Burke P. 2012. Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, tłum. J. Hunia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  9. Chorążyczewski W., Rosa A. 2015. Egodokumenty – egodokumentalność – analiza egodokumentalna – spuścizna egodokumentalna, [w:] Egodokumenty. Tradycje historiograficzne i perspektywy red. W. Chorążyczewski, A. Pacevičius, S. Roszak, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 11–23.
  10. Czachowski H., Wróblewska V. 2016. Od redakcji, [w:] Kultura wsi w egodokumentach, red. H. Czachowski, V. Wróblewska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 7–11.
  11. Dążenie. 1881. „Przegląd Tygodniowy”, nr 43, s. 523.
  12. Fotografie czytelników „Gazety Świątecznej”. https://polona.pl/item/ fotografie-czytelnikow-gazety-swiatecznej,NDQ4MTM2NTc/40/#index; dostęp: 15.06.2021.
  13. Francelle-Gervais C. 1978. Oto zasyłam opisanie całego mojego ż ycia… (Listy przedpłatników „Gazety Świątecznej” do Promyka), „Regiony”, nr 4, s. 76–102.
  14. Goffman E. 1979. Gender Advertisements, Harper and Row.
  15. Goffman E. 2020. Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. H. Datner, P. Śpiewak, Wydawnictwo Aletheia.
  16. Gorshkov B.B. 2018. Peasants in Russia from Serfdom to Stalin: Accommodation, Survival, Resistance, New York.
  17. Grabias M. 1902. List, [w:] Biblioteka Narodowa (dalej: BN), Listy czytelników do redakcji „Gazety Świątecznej” 1895–1910, sygn. Rps 5978 II.
  18. Janik M. 1986/1987. Fotografia w guberniach kieleckiej i radomskiej w latach 1839–1918, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, nr 15, s. 85–139.
  19. Kantor R. 1982. Ubiór – strój – kostium. Funkcje odzienia w tradycyjnej społeczności wiejskiej w XIX i w początkach XX wieku na obszarze Polski, nakładem UJ.
  20. Karaś I. 1901. Z miasta o wsi Kociołkach pod Kozienicami, w gub. radomskiej, „Gazeta Świąteczna”, nr 1091, s. 5.
  21. Kmiecik Z. 1966. Z dziejów pism dla ludu w latach 1866–1905. („Zorza” i „Gazeta Świąteczna”), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, nr 5/1, s. 84–102.
  22. Kmiecik Z. 1973. „Gazeta Świąteczna” za czasów redaktorstwa Konrada Prósz yńskiego „Promyka” (1881–1908), Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
  23. Kobus I. 1902. List z 5 II 1902, [w:] BN, Listy czytelników do redakcji „Gazety Świątecznej” 1895–1910, sygn. Rps 5978 II.
  24. Kobus I. 1903. Z wystawy w Miechowie, „Zorza”, nr 46, s. 1093–1095.
  25. Krisań M. 2008. Chłopi wobec zmian cywilizacyjnych w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX – początku XX wieku, Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN.
  26. Lewicki S. 1996. Konrad Prósz yński (Kazimierz Promyk), Prószyński i S-ka.
  27. Mędrzecki W. 1991. Fotografia chłopska jako źródło do dziejów rodziny w Królestwie Polskim, [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. T. 9: Studia o rodzinie, red. J. Leskiewiczowa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 377–395.
  28. Mędrzecki W. 2002. Młodzież wiejska na ziemiach Polski centralnej 1864– 1939. Procesy socjalizacji, DiG.
  29. Nagrodzeni. 1902. „Zorza”, nr 8, s. 179.
  30. Olszewski J. 1900. List nr 14 (Ze wsi Brzozowy Kąt parafii Komarówka w powiecie radz yńskim, guberni siedleckiej, 20 III 1900), [w:] C. Francelle-Gervais, Oto zasyłam opisanie całego mojego ż ycia… (Listy przedpłatników „Gazety Świątecznej” do Promyka), „Regiony”, 1978, nr 4, s. 92–93.
  31. Ong W.J. 2011. Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, tłum. J. Japola, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
  32. P.G.Ś. [Konrad Prószyński] 1884, Sieciechów i jego opactwo, nr 207–210.
  33. Prószyński K. 1884. Obrazki włościan i głos do ludzi, żeby zbierać je nam dopomogli, „Gazeta Świąteczna”, nr 169, s. 1.
  34. Prószyński K. 1902a. [Wszystkim najdawniejszym…], „Gazeta Świąteczna”, nr 1100, s. 2.
  35. Prószyński K. 1902b. [P. Olszewskiemu Józ. Za fotografję dziękujemy…], „Gazeta Świąteczna”, nr 1110, s. 8.
  36. Puścion J. 1900. List nr 13 (Włościanin wsi Raźny Jan Puścion, Wieś Raźny gminy Sądowne w powiecie węgrowskim guberni siedleckiej, 19 III 1900), [w:] C. Francelle-Gervais, Oto zasyłam opisanie całego mojego życia… (Listy przedpłatników „Gazety Świątecznej” do Promyka), „Regiony” 1978, nr 4, s. 90–92.
  37. Puścion J. 1902. List z 18 III 1902, [w:] BN, Listy czytelników do redakcji „Gazety Świątecznej” 1895–1910, sygn. Rps 5978 II.
  38. R.Z. 1902. Cz ytelnicy „Zorzy” fotografami, „Zorza”, nr 37, s. 867–868.
  39. Rugg L.H. 1997. Picturing Ourselves: Photography and Autobiography, University of Chicago Press.
  40. S.M. 1903. Niby fotograf wędrowny, „Gazeta Świąteczna”, nr 1164, s. 3.
  41. Schulze W. 1996. Ego-Dokumente. Annäherung an den Menschen in der Geschichte, [w:] Ego-Dokumente. Annäherung an den Menschen in der Geschichte, red. W. Schulze, Berlin, s. 11–30.
  42. Sulima R. 1992. Słowo i etos. Szkice o kulturze, Fundacja Artystyczna Związku Młodzieży Wiejskiej „Galicja”.
  43. Syska H. 1949. Od „Kmiotka” do „Zarania”. Z historii prasy ludowej, Wydawnictwo Ludowe.
  44. Sztandara M. 2006. Fotografia etnograficzna i „etnograficzność” fotografii. Studium z historii myśli etnologicznej i fotografii II poł. XIX i I poł. XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
  45. Sztompka P. 2012. Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  46. Szulakiewicz W. 2013. Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, t. 1, nr 16, s. 65–84.
  47. Thomas W.I., Znaniecki F. 1976. Chłop polski w Europie i Ameryce. T. 4: Dezorganizacja i reorganizacja w Polsce, tłum. I. Wyrzykowska, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
  48. Thomas W.I., Znaniecki F. 1920. The Polish Peasant in Europe and America. Monograph of an Immigrant Group. https://digital.library.cornell.edu/catalog/chla3074959_2389; dostęp: 15.06.2021.
  49. Tobera J. 1985. Wieś a tożsamość jednostki, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 12, s. 95–115.
  50. Turnau I. 1977. Wpływ szlacheckiej i mieszczańskiej odzieży na polski ubiór ludowy w XVI−XIX wieku, „Polska Sztuka Ludowa”, nr 2, s. 67–78.
  51. U fotografa. 1899. „Zorza”, nr 11, s. 173.
  52. Upominek obrazkowy „Gazety Świątecznej” w roku 1896.
  53. Wierzchoń J. 1902. List z 10 II 1902, [w:] BN, Listy czytelników do redakcji „Gazety Świątecznej” 1895–1910, sygn. Rps 5978 II.
  54. Wilczyńska E. 2019. Diabli z czubami. Niemcy oczami polskich chłopów w XIX i na początku XX wieku, Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  55. Włościanie nagrodzeni na konkursie rolnicz ym. 1898. „Zorza”, nr 23, s. 353.
  56. Wojciechowski K. 1954. Oświata ludowa 1863–1905 w Królestwie Polskim i Galicji, Czytelnik.
  57. Zagłobiak P. 1881. Skała, miasteczko w gub. kieleckiej, „Gazeta Świąteczna”, nr 37, s. 4.
  58. Zagroda Ignacego Kobusa. 1898. „Zorza”, nr 31, s. 475.
  59. Zwoliński M. 1888. Z okolicy Proszowic w guberni kieleckiej, powiecie miechowskim, „Gazeta Świąteczna”, nr 381, s. 6.
  60. Zwoliński M. 1895. Z pod Proszowic w powiecie miechowskim, guberni kieleckiej, „Gazeta Świąteczna”, nr 762, s. 1.
  61. Zwoliński M. 1896. Z Proszowic, „Zorza”, nr 42–43, s. 664–665, 676– 677.
  62. Zwoliński M. 1897. Z Klimontowa pod Proszowicami w powiecie miechowskim, guberni kieleckiej, „Gazeta Świąteczna”, nr 886, s. 6.
  63. Zwoliński M. 1898. O pewnej wsi i o tem, coby się w niej przydało, „Zorza”, nr 13, s. 202–203.
  64. Zwoliński M. 1902, List z 12 II 1902, [w:] BN, Listy czytelników do redakcji „Gazety Świątecznej” 1895–1910, sygn. Rps 5978 II.
  65. Żak P. 1898a. Cośmy widzieli w Warszawie, „Gazeta Świąteczna”, nr 914, s. 3–4.
  66. Żak P. 1898b. Z wycieczki do Warszawy włościan z pod Urzędowa, „Zorza”, nr 29, s. 441–442.
  67. Żak P. 1903. Z wycieczki na wystawę w Miechowie, „Zorza” nr 44, s. 1046

Downloads

Download data is not yet available.