common.pageHeaderLogo.altText676d6f605e048

Artykuły

Nr 2(23) (2022): Kultura designu

Porządkowanie rzeczy i ludzi. O zaletach etnografii procesu projektowego

Przesłane
1 July 2022
Opublikowane
07-10-2023

Abstrakt

Celem artykułu jest wskazanie korzyści, jakie w ramach społecznych studiów nad designem mogą wnieść etnograficzne badania procesu projektowego. Opierając się na pracach autorów wywodzących się z nurtów pragmatycznych, studiów nad nauką i technologią (STS) oraz teorii aktora-sieci (ANT), tekst analizuje design jako socjotechniczną i usytuowaną praktykę „porządkowania rzeczy i ludzi”, a tym samym negocjowania i kształtowania wspólnego świata. Rozważania sięgają z jednej strony etnograficznych raportów, w których badacze próbowali zrozumieć oraz opisać, jak (i dlaczego właśnie tak) pracują designerzy, z drugiej – zupełnie innego pola badawczego, jakim jest antropologia praktyk medycznych w duchu ANT zaproponowana przez Annemarie Mol. Autor stara się wskazać, że wnioski z tego obszaru wykazują znaczne podobieństwa z refleksjami z etnograficznych badań nad procesem projektowym i dają pouczające spostrzeżenia dla zmiennej ontologii designu, którą można badać empirycznie.

Bibliografia

  1. Abriszewski K. 2010a. Splatając na nowo ANT. Wstęp do „Splatając na nowo to, co społeczne”, [w:] B. Latour, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, Universitas, s. III–XXXVI.
  2. Abriszewski K. 2010b. Wszystko otwarte na nowo. Teoria Aktora-Sieci i filozofia kultury, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  3. Abriszewski K., Afeltowicz Ł. 2009. Arterioskleroza i jej wersje. Krążąca referencja, perspektywizm i ontologiczna frakcyjność, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 3(181–182), s. 17–35.
  4. Afeltowicz Ł. 2012. Modele, artefakty, kolektywy: praktyka badawcza w perspektywie współczesnych studiów nad nauką, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  5. Aibar E., Bijker W.E. 1997. Constructing a City: The Cerdà Plan for the Extension of Barcelona, „Science, Technology & Human Values” 22(1), s. 3–30.
  6. Akrich M. 1992. The De-Scription of Technical Objects, [w:] Shaping Technology/Building Society, red. W.E. Bijker, J. Law, MIT Press, s. 205–224.
  7. Alač M., Movellan J., Tanaka F. 2013. Jak uspołecznić robota: Organizacja przestrzenna i multimodalne interakcje semiotyczne w laboratorium robotyki społecznej, tłum. Ł. Afeltowicz, „AVANT. Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej” 4(1), s. 133–176.
  8. Alexander C. 1971. The State of the Art in Design Methods, „DMG Newsletter” 5(3), s. 3–7.
  9. Amsterdamska O. 1990. Surely You Are Joking, Monsieur Latour!, „Science, Technology & Human Values” 15(4), s. 495–504.
  10. Awan N., Schneider T., Till J. 2011. Spatial Agency: Other Ways of Doing Architecture, Routledge.
  11. Bakke M. 2015. Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Wydawnictwo Naukowe UAM.
  12. Bińczyk E. 2007. Nie ma społeczeństwa! „Nasi mniejsi bracia”, społeczne studia nad nauką oraz etyczne zaangażowanie Bruno Latoura, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 144–156.
  13. Bińczyk E., Derra A., red. 2014. Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  14. Black A. 1990. Visible Planning on Paper and on Screen: The Impact of Working Medium on Decision-Making by Novice Graphic Designers, „Behaviour and Information Technology” 9(4), s. 283–296.
  15. Boudon Ph. 1992. Introduction à l’Architecturologie, Dunod.
  16. Callon M. 1995. Four Models for the Dynamics of Science, [w:] Handbook of Science and Technolog y Studies, red. S. Jasanoff i in., Sage Publications, s. 29–63.
  17. Callon M. 2014. Wprowadzenie do socjologii translacji. Udomowienie przegrzebków i rybacy znad zatoki Saint-Brieuc, tłum. M.A. Chojnacka, [w:] Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, red. E. Bińczyk, A. Derra, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 289–330.
  18. Christodoulou A., Vola M., Rikken G. 2018. Case Study for the Application of Multidisciplinary Computational Design Assessment and Constructability Optimisation Tools, [w:] Proceedings of the Symposium on Simulation for Architecture and Urban Design, s. 1–8. https://www.researchgate.net/publication/329859808_Case_ Study_for_the_Application_of_Multidisciplinary_Computational_Design_Assessment_and_Constructability_Optimisation_Tools; dostęp: 1.03.2023.
  19. Dixon B.S. 2020. Dewey and Design: A Pragmatist Perspective for Design Research, Springer.
  20. Domańska E. 2007. „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 48–61.
  21. Domańska E. 2008. Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami, „Kultura Współczesna”, nr 3(57), s. 9–21.
  22. Dorst K. 2011. The Core of “Design Thinking” and Its Application, „Design Studies” 32, s. 521–532.
  23. Ekomadyo A.S., Riyadi A. 2020. Design in Socio-Technical Perspective: An Actor-Network Theory Reflection on Community Project ‘Kampung Kreatif’ in Bandung, „Archives of Design Research” 33(2), s. 19–36.
  24. Farías I., Bender T., red. 2009. Urban Assemblages: How Actor-Network Theory Changes Urban Studies, Routledge.
  25. Ferracina S. 2018. Designing Living Bricks: The Architectural Drawing as Conversational Platform, „Ardeth. A magazine on the power of the project” 2, s. 136–155.
  26. Gedenryd H. 1998. How Designers Work – Making Sense of Authentic Cognitive Activities, Lund University.
  27. Gibson J.J. 1979. The Ecological Approach to Visual Perception, Houghton Mifflin.
  28. Henderson K. 1999. On Line and on Paper. Visual Representations, Visual Culture, and Computer Graphics in Design Engineering, MIT Press.
  29. Ingold T. 2014. Design Anthropology Is Not, and Cannot Be, Ethnography, [w:] The Research Network for Design Anthropology; Seminar 2: Interventionist Speculation, August 14–15 2014. https://kadk.dk/…/08_ingold_design_anthropology_network.doc; dostęp: 6.06.2022.
  30. Ingold T. 2018. Splatać otwarty świat: architektura, antropologia, design, tłum. E. Klekot, D. Wąsik, Instytut Architektury.
  31. Janas K. 2022. Od Luhmanna do Latoura i z powrotem na przykładzie architektury zrównoważonej, „Przegląd Socjologiczny” 71(1), s. 105–125.
  32. Janda V. 2016. The Means of Design Work. Models, Sketches and Related Objects in the Creation of New Technologies, [w:] Designing Technology, Work, Organization and Vice Versa, red. A. Bruni, L.L. Parolin, C. Schubert, Vernon Press, s. 217–246.
  33. Jones J.C. 1970. Design Methods, Van Nostrand Reinhold.
  34. Kirsh D. 2001. The Context of Work, „Human-Computer Interaction” 16(2–4), s. 306–322.
  35. Latour B. 1987. Science in Action: How to Follow Scientists and Engineers through Society, Harvard University Press.
  36. Latour B. 1992. Where Are the Missing Masses? The Sociology of a Few Mundane Artifacts, [w:] Shaping Technology/Building Society: Studies in Sociotechnical Change, red. W.E. Bijker, J. Law, MIT Press, s. 225–258.
  37. Latour B. 1996. Aramis, or the Love of Technology, Harvard University Press.
  38. Latour B. 2008. A Cautious Prometheus? A Few Steps Toward a Philosophy of Design (with Special Attention to Peter Sloterdijk), [w:] Proceedings of the 2008 Annual International Conference of the Design History Society, red. F. Hackne, J. Glynne, V. Minto, Universal Publishers, s. 2–10.
  39. Latour B. 2010. Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, tłum. A. Derra, K. Abriszewski, Universitas.
  40. Latour B. 2011. Nigdy nie byliśmy nowocześni, tłum. M. Gdula, Oficyna Naukowa.
  41. Latour B. 2012. Wizualizacja i poznanie: zrysowywanie rzeczy razem, tłum. A. Derra, M. Frąckowiak, „AVANT. Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej” 3, s. 207–257.
  42. Latour B. 2013. Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką, tłum. K. Abriszewski i in., Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  43. Latour B. 2014. Czekając na Gaję. Komponowanie wspólnego świata poprzez sztukę i politykę, tłum. A. Kowalczyk, [w:] Ekologie, red. A. Jach, P. Juskowiak, A. Kowalczyk, Muzeum Sztuki w Łodzi, s. 157–174.
  44. Latour B., Woolgar S. 2020. Życie laboratoryjne. Konstruowanie faktów naukowych, tłum. K. Abriszewski i in., Narodowe Centrum Kultury.
  45. Latour B., Yaneva A. 2018. Dajcie mi rewolwer, a poruszę wszystkie budynki. Architektura z punktu widzenia Teorii Aktora-Sieci, tłum. E. Bińczyk, J. Gużyński, „AVANT. Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej” 3, s. 15–24.
  46. Law J. 2004. After Method. Mess in Social Science Research, Routledge.
  47. Law J. 2014. Uwagi na temat teorii aktora-sieci: wytwarzanie ładu, strategia i heterogeniczność, tłum. K. Abriszewski, [w:] Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, red. E. Bińczyk, A. Derra, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 215–242.
  48. Lawson B. 1994. Design in Mind, Architectural Press.
  49. Lawson B. 2005. How Designers Think: The Design Process Demystified, Architectural Press.
  50. Loukissas Y.A. 2012. Co-Designers: Cultures of Computer Simulation in Architecture, Routledge.
  51. Łukasiuk M. 2017. Interakcje z architekturą. Społeczne sprawstwo zabudowy, „Kultura Popularna” 52(2), s. 44–55.
  52. Matthews A. 2019. Design as a Discipline for Postdigital Learning and Teaching: Bricolage and Actor-Network Theory, „Postdigital Science and Education” 1(2), s. 413–426.
  53. Mol A. 2002. The Body Multiple: Ontology in Medical Practice, Duke University Press.
  54. Norman D.A. 1993. Things that Make Us Smart: Defending Human Attributes in the Age of the Machine, Addison-Wesley.
  55. Nyka L., Cudzik J., Radziszewski K., Sędzicki D. 2018. Computation Tools for Designing Green Town Systems as a Part of the Revitalization, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN”, s. 407–418.
  56. Ockman J., red. 2000. The Pragmatist Imagination. Thinking about “Things in the Making”, Princeton Architectural Press.
  57. Parnas D.L., Clements P.C. 1986. A Rational Design Process: How and Why to Fake It, „IEEE Transactions on Software Engineering” 2, s. 251–257.
  58. Parolin L.L., Mattozzi A. 2013. Sensitive Translations: Sensitive Dimension and Knowledge within Two Craftsmen’s Workplaces, „Scandinavia Journal of Management” 29(4), s. 353–366.
  59. Rojek-Adamek P. 2019. Designerzy. Rola zawodowa projektanta w oglądzie socjologicznym, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  60. Rosińska M., Szydłowska A. 2017. W stronę dizajnu poza paradygmatem antropocentrycznym, „Kultura Popularna”, nr 2(52), s. 66–78.
  61. Rydin Y., Tate L. 2016. Actor Networks of Planning, Routledge.
  62. Schön D. 1983. The Reflective Practitioner, MIT Press.
  63. Shove E., Watson M., Hand M., Ingram J. 2007. The Design of Everyday Life, Berg.
  64. Siuda M., Falkowski M. 2020. Narzędziownik nowej architektury, „Autoportret” 1(68), s. 88–95.
  65. Sørensen E. 2006. Politics of Things: The Interplay of Design and Practice in a Design Workshop with Children, [w:] Doing Things with Things. The Design and Use of Everyday Objects, red. A. Costall, O. Dreier, Ashgate, s. 147–163.
  66. Star S.L. 1990. Power, Technology and the Phenomenology of Conventions. On Being Allergic to Onions, „The Sociological Review” 38(S1), s. 26–56.
  67. Stasik A. 2019. Współwytwarzanie wiedzy o technologii. Gaz łupkowy jako wyzwanie dla zbiorowości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  68. Stender M., Bech-Danielson C., Landsverk Hagen A., red. 2021. Architectural Anthropology: Exploring Lived Space, Routledge.
  69. Storni C. 2015. Notes on ANT for Designers: Ontological, Methodological and Epistemological Turn in Collaborative Design, „CoDesign: International Journal of CoCreation in Design and the Arts” 11(3–4), s. 166–178.
  70. Tomes A., Oates C., Armstrong P. 1998. Talking Design: Negotiating the Verbal–Visual Translation, „Design Studies” 19(2), s. 127–142.
  71. Våland S.M. 2009. End User Participation as an Input to Shape the Brief in Architectural Competitions: A Threefold Translation Process, „Nordic Journal of Architectural Research” 21(2/3), s. 108–122.
  72. Volonté P. 2015. Design Worlds and Science and Technology Studies, „Tecnoscienza: Italian Journal of Science & Technology Studies” 5(2), s. 5–14.
  73. Waller L. 2016. Curating Actor-Network Theory: Testing Object-Oriented Sociology in the Science Museum, „Museum and Society” 14(1), s. 193–206.
  74. Wilkie A. 2010. User Assemblages in Design: An Ethnographic Study, doctoral dissertation, University of London. https://core.ac.uk/download/pdf/40033262.pdf; dostęp: 7.06.2022.
  75. Winner L. 1995. Do Artifacts Have Politics?, [w:] The Social Shaping of Technology, red. D. MacKenzie, J. Wajcman, Open University Press, s. 28–40.
  76. Yaneva A. 2009a. Made by the Office for Metropolitan Architecture: An Ethnography of Design, 010 Publishers.
  77. Yaneva A. 2009b. The Making of a Building: A Pragmatist Approach to Architecture, Peter Lang.
  78. Yaneva A. 2021. The Method of Architectural Anthropology, [w:] Architectural Anthropology: Exploring Lived Space, red. M. Stender, C. Bech-Danielson, A. Landsverk Hagen, Routledge, s. 13–29.
  79. Żarnecka P., Michna P. 2020. O (re)projektowaniu przyszłości w czasach pandemii (i nie tylko), [w:] (Re)projektowanie przyszłości: między interwencją a spekulacją, red. P. Żarnecka, P. Michna, A. Urbańczyk, Wiele Kropek, s. 5–20. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/260612/zarnecka_michna_urbanczyk_re_projektowanie_przyszlosci_2020.pdf?sequence=1&isAllowe-d=y; dostęp: 1.03.2023.

Downloads

Download data is not yet available.