Przemiany polskiej socjologii a perspektywy socjologii krytycznej

Agnieszka 	Kolasa-Nowak

doi:10.51196/srz.7.11

Artykuły

Nr 2(7) (2014): Co nam po kontrkulturze?

Przemiany polskiej socjologii a perspektywy socjologii krytycznej

Agnieszka Kolasa-Nowak

PDF

Przesłane: 23 June 2020
Opublikowane: 01-11-2014

Abstrakt

Główną tezą tekstu jest przekonanie o rosnącej popularności ujęcia krytycznego we współczesnej socjologii polskiej. Po zarysowaniu głównych wątków socjologicznych analiz dotyczących transformacji systemowej przedstawiam zmiany, które stopniowo doprowadziły do narastania podejścia krytycznego i do dyskusji nad problemem neutralności i zaangażowania. W przypadku polskim szczególnie ożywione są te części teorii krytycznej, w których postuluje się ujawnianie ukrytych strukturalnych determinant w rozwoju wiedzy. Polskie doświadczenie peryferyjności ułatwia problematyzowanie tej kwestii w dużo większym stopniu niż sytuacja socjologa wywodzącego się z centrum. Socjologia krytyczna sprzyja też refleksji nad publicznymi funkcjami nauki i pozwala rozważać różne odcienie zaangażowania w polskiej socjologii.

Bibliografia

Bauman Z. 1999. Po co komu teoria zmiany?, [w:] Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie, red. J. Kurczewska, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Bilewicz M., Olechowski M. 2014. Psychologia społeczna w pułapkach zaangażowania. Polska i świat, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 159–176.
Bińczyk E. 2001. Krytycznie o polskiej socjologii zmiany, „Studia Socjologiczne” 2001, nr 3, s. 73–94.
Bukraba-Rylska I. 2004. Socjolog czasu transformacji – portret z negatywu, [w:] Zmiana czy stagnacja? Społeczeństwo polskie po czternastu latach transformacji, red. M. Marody, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Calhoun C. 1995. Critical Social Theory, Blackwell, Oxford.
Chakravorty Spivak G. 1988. Can the Subaltern Speak?, [w:] Marxism and Interpretation of Culture, red. C. Nelson, L. Grossberg, University of Illinois Press, Urbana, Chicago, s. 271–313.
Dunn E. 2014. Między produkcją naukową a krytyką społeczną, czyli jak dziś uprawiać nauki społeczne. Z Elizabeth Dunn rozmawia Aleksandra Leyk, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 88–96.
Eyal G., Szelenyi I., Townsley E. R. 1998. Making Capitalism without Capitalists. Class Formation and Elite Struggles in Post-Communist Central Europe, Verso, London, New York.
Foucault M. 1982. The Subject and Power, [w:] H. L. Dreyfus, P. Rabinow, Michel Foucault. Beyond Structuralism and Hermeneutics, The University of Chicago Press, Chicago, s. 208–226.
Gadowska K. 2002. Zjawisko klientelizmu polityczno-ekonomicznego. Systemowa analiza powiązań sieciowych na przykładzie przekształceń sektora górniczego w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Gdula M., Sadura P. 2012. Style życia i porządek klasowy w Polsce, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Giza-Poleszczuk A. 2004. Brzydkie kaczątko Europy, czyli Polska po czternastu latach transformacji, [w:] Zmiana czy stagnacja? Społeczeństwo polskie po czternastu latach transformacji, red. M. Marody, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Hryniewicz J. 2004. Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Hryniewicz J. 2007. Stosunki pracy w polskich organizacjach, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Jałowiecki B., Szczepański M. S. 2002. Rozwój lokalny i regionalny w perspektywie socjologicznej, Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych, Tychy.
Janicka K., Wesołowski W. 1997. Percepcje struktury społecznej i konfliktowości w okresie przeobrażeń ustrojowych, [w:] Elementy nowego ładu, red. H. Domański, A. Rychard, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Kajta J. 2014. Badania nad ruchem nacjonalistycznym – ograniczenie czy wyzwanie dla socjologii publicznej?, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 108–127.
Kolasa-Nowak A. 2010a. Zmiana systemowa w Polsce w interpretacjach socjologicznych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Kolasa-Nowak A. 2010b. Transformacja systemowa w Polsce jako projekt modernizacyjny. Perspektywa socjologiczna, [w:] Globalizacja i transformacje ustrojowe w świecie nowoczesnym i ponowoczesnym. Wybrane problemy, red. B. Płonka-Syroka, A. Szlagowska, Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław.
Krasnodębski Z. 2003. Demokracja peryferii, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
Kubiak H. 1996. Nauki społeczne wobec wyzwań procesu przemian w latach 90. Przypadek Polski, [w:] Naród – Władza – Społeczeństwo, red. A. Jasińska-Kania, J. Raciborski, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Leszczyński A. 2013. Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych, ISP PAN, Warszawa.
Łuczewski M. 2012. Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Marody M. 1991. Co nam zostało z tych lat… Społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej, Aneks, Londyn.
Misiak W. 1995. Integracja z Europą w warunkach niezrównoważonego rozwoju – przypadek Polski, [w:] Ludzie i instytucje. Stawanie się ładu społecznego. Pamiętnik IX Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego, red. A. Sułek, J. Styk, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Mokrzycki E., Rychard A., Zybertowicz A., red. 2001. Utracona dynamika? O niedojrzałości polskiej demokracji, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Nowicka M. 2014. Socjologia krytyczna a obietnica emancypacji. Wybrane problemy, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 235–254.
Słomczyński K., Janicka K. 2008. Dychotomie w strukturze klasowej. O efekcie świętego Mateusza i pogłębiających się nierównościach społecznych, [w:] Co nas łączy, co nas dzieli?, red. J. Mucha, E. Narkiewicz-Niedbalec, M. Zielińska, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra.
Sojak R. 2014. Socjologia wiedzy jako terapia dyskursu publicznego, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 255–273.
Sojak R., Wicenty D. 2005. Zagubiona rzeczywistość. O społecznym konstruowaniu niewiedzy, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Sosnowska A. 1997. Tu, tam – pomieszanie, „Studia Socjologiczne” 1997, nr 4, s. 61–85.
Sosnowska A. 1998. Teorie zmiany i rozwoju społecznego a zmiany w Europie Wschodniej. O potrzebie perspektywy globalnej, „Kultura i Społeczeństwo” 1998, nr 1, s. 61–72.
Sosnowska A. 2004. Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią (1947–1994), Trio, Warszawa.
Sowa J. 2008. Ciesz się, późny wnuku. Kolonializm, globalizacja i demokracja radykalna, Korporacja Ha!art, Kraków.
Sowa J. 2011. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Warszawa.
Staniszkis J. 1994. Dylematy okresu przejściowego. Przypadek Polski, [w:] Zmierzch socjalizmu państwowego. Szkice z socjologii ekonomicznej, red. W. Morawski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Staniszkis J. 2001. Postkomunizm. Próba opisu, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
Szacki J. 1993. Sociology At the Turning Points of Polish History, „Polish Sociological Review” 1993, nr 3, s. 167–176.
Szacki J. 1994. Liberalizm po komunizmie, Znak, Kraków.
Szacki J. 1995. Stan obecny socjologii polskiej, „Kultura i Społeczeństwo” 1995, nr 1, s. 17–25.
Szacki J. 1996. Nauki społeczne wobec wielkiej zmiany, „Odra” 1996, nr 3, s. 4–8.
Walentowicz H. 2011. Program teorii krytycznej Maxa Horkheimera, „Nowa Krytyka” 2011. http://www.nowakrytyka.pl/spip.php?article79; dostęp: 7.07.2014.
Warczok T., Zarycki T. 2014a. Bourdieu recontextualized. Redefinitions of western critical thought in the periphery, „Current Sociology” 2014, vol. 62(3), s. 334–351.
Warczok T., Zarycki T. 2014b. (Ukryte) zaangażowanie i (pozorna) neutralność. Strukturalne ograniczenia rozwoju socjologii krytycznej w warunkach pół-peryferyjnych, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 129–158
Wedel J. 2007. Prywatna Polska, Trio, Warszawa.
Wnuk-Lipiński E. 2005. Socjologia życia publicznego, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Zarycki T. 2007. Interdyscyplinarny model stosunków centro-peryferyjnych. Propozycje teoretyczne, „Studia Regionalne i Lokalne” 2007, nr 1, s. 5–26.
Zarycki T. 2009a. Peryferie. Nowe ujęcia zależności centro-peryferyjnych, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Zarycki T. 2009b. Socjologia krytyczna na peryferiach, „Kultura i Społeczeństwo” 2009, nr 1, s. 105–121.
Ziółkowski M. 2000. Czy współczesnej (polskiej) socjologii grozi trywializacja?, „Kultura i Społeczeństwo” 2000, nr 3, s. 185–190.
Zybertowicz A. 1993. W uścisku tajnych służb. Upadek komunizmu i układ postnomenklaturowy, Antyk, Komorów.
Zybertowicz A. 2005. Antyrozwojowe grupy interesu. Zarys analizy, [w:] Kręgi integracji i rodzaje tożsamości. Polska, Europa, świat, red. W. Wesołowski, J. Włodarek, Wydawnictwo Scholar, Warszawa."

Downloads

Download data is not yet available.

Słowa kluczowe

socjologia polska
transformacja postkomunistyczna
socjologia krytyczna
socjologia publiczna

Jak cytować

Kolasa-Nowak, Agnieszka. (2014). Przemiany polskiej socjologii a perspektywy socjologii krytycznej. Stan Rzeczy, 2(7), 238-257. https://doi.org/10.51196/srz.7.11

Share

Podobne artykuły

Andrzej Waśkiewicz, Przychylność rzeźnika. Wizja ładu stowarzyszeniowego Edwarda Abramowskiego , Stan Rzeczy: Nr 1(16) (2019): Intelektualiści totalni
Peter Berger , Co się stało z socjologią? , Stan Rzeczy: Nr 1(1) (2011): Demony w nauce
Piotr Filipkowski, O (nie)możliwym nonkonformizmie w instytucji totalnej. Od doświadczenia obozowego do teorii socjologicznej (i z powrotem) , Stan Rzeczy: Nr 2(9) (2015): Odwaga cywilna
Jakub Bazyli Motrenko, Zmagania metodologa z empirią. Pozytywistyczna socjologia Jakuba Karpińskiego , Stan Rzeczy: Nr 2(9) (2015): Odwaga cywilna
Zofia Włodarczyk , (Nie)biedna wieś polska. Amanda Krzyworzeka, „Rolnicze strategie pracy i przetrwania. Studium z antropologii ekonomicznej” , Stan Rzeczy: Nr 2(9) (2015): Odwaga cywilna
Rudolf Kučera, Wobec dogmatyzmu. Zachodni marksizm, „The Making of the English Working Class” i komunistyczne historiografie w NRD, Czechosłowacji i Polsce 1948–1990 , Stan Rzeczy: Nr 1(10) (2016): Wędrujące pojęcia
Tadeusz Szawiel, Ossowski – jak to rozumieć, jak to wytłumaczyć? , Stan Rzeczy: Nr 2(23) (2022): Kultura designu
Marta Bucholc, Tłumacz jako agent nie-czytania , Stan Rzeczy: Nr 1(10) (2016): Wędrujące pojęcia
Katarzyna Roman-Rawska, Trzy wymiary totalności. Twórczość Lidii Ginzburg , Stan Rzeczy: Nr 1(16) (2019): Intelektualiści totalni
Jan Olaszek, „Harcownik w świecie zawodowców”. Roman Zimand jako badacz literatury i pisarz polityczny , Stan Rzeczy: Nr 1(16) (2019): Intelektualiści totalni

Poprzedni 61-70 z 88 Następny

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

[1] Bauman Z. 1999. Po co komu teoria zmiany?, [w:] Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie, red. J. Kurczewska, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.

[2] Bilewicz M., Olechowski M. 2014. Psychologia społeczna w pułapkach zaangażowania. Polska i świat, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 159–176.

[3] Bińczyk E. 2001. Krytycznie o polskiej socjologii zmiany, „Studia Socjologiczne” 2001, nr 3, s. 73–94.

[4] Bukraba-Rylska I. 2004. Socjolog czasu transformacji – portret z negatywu, [w:] Zmiana czy stagnacja? Społeczeństwo polskie po czternastu latach transformacji, red. M. Marody, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.

[5] Calhoun C. 1995. Critical Social Theory, Blackwell, Oxford.

[6] Chakravorty Spivak G. 1988. Can the Subaltern Speak?, [w:] Marxism and Interpretation of Culture, red. C. Nelson, L. Grossberg, University of Illinois Press, Urbana, Chicago, s. 271–313.

[7] Dunn E. 2014. Między produkcją naukową a krytyką społeczną, czyli jak dziś uprawiać nauki społeczne. Z Elizabeth Dunn rozmawia Aleksandra Leyk, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 88–96.

[8] Eyal G., Szelenyi I., Townsley E. R. 1998. Making Capitalism without Capitalists. Class Formation and Elite Struggles in Post-Communist Central Europe, Verso, London, New York.

[9] Foucault M. 1982. The Subject and Power, [w:] H. L. Dreyfus, P. Rabinow, Michel Foucault. Beyond Structuralism and Hermeneutics, The University of Chicago Press, Chicago, s. 208–226.

[10] Gadowska K. 2002. Zjawisko klientelizmu polityczno-ekonomicznego. Systemowa analiza powiązań sieciowych na przykładzie przekształceń sektora górniczego w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

[11] Gdula M., Sadura P. 2012. Style życia i porządek klasowy w Polsce, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.

[12] Giza-Poleszczuk A. 2004. Brzydkie kaczątko Europy, czyli Polska po czternastu latach transformacji, [w:] Zmiana czy stagnacja? Społeczeństwo polskie po czternastu latach transformacji, red. M. Marody, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.

[13] Hryniewicz J. 2004. Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.

[14] Hryniewicz J. 2007. Stosunki pracy w polskich organizacjach, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.

[15] Jałowiecki B., Szczepański M. S. 2002. Rozwój lokalny i regionalny w perspektywie socjologicznej, Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych, Tychy.

[16] Janicka K., Wesołowski W. 1997. Percepcje struktury społecznej i konfliktowości w okresie przeobrażeń ustrojowych, [w:] Elementy nowego ładu, red. H. Domański, A. Rychard, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.

[17] Kajta J. 2014. Badania nad ruchem nacjonalistycznym – ograniczenie czy wyzwanie dla socjologii publicznej?, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 108–127.

[18] Kolasa-Nowak A. 2010a. Zmiana systemowa w Polsce w interpretacjach socjologicznych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

[19] Kolasa-Nowak A. 2010b. Transformacja systemowa w Polsce jako projekt modernizacyjny. Perspektywa socjologiczna, [w:] Globalizacja i transformacje ustrojowe w świecie nowoczesnym i ponowoczesnym. Wybrane problemy, red. B. Płonka-Syroka, A. Szlagowska, Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław.

[20] Krasnodębski Z. 2003. Demokracja peryferii, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.

[21] Kubiak H. 1996. Nauki społeczne wobec wyzwań procesu przemian w latach 90. Przypadek Polski, [w:] Naród – Władza – Społeczeństwo, red. A. Jasińska-Kania, J. Raciborski, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.

[22] Leszczyński A. 2013. Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych, ISP PAN, Warszawa.

[23] Łuczewski M. 2012. Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej, Wydawnictwo UMK, Toruń.

[24] Marody M. 1991. Co nam zostało z tych lat… Społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej, Aneks, Londyn.

[25] Misiak W. 1995. Integracja z Europą w warunkach niezrównoważonego rozwoju – przypadek Polski, [w:] Ludzie i instytucje. Stawanie się ładu społecznego. Pamiętnik IX Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego, red. A. Sułek, J. Styk, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

[26] Mokrzycki E., Rychard A., Zybertowicz A., red. 2001. Utracona dynamika? O niedojrzałości polskiej demokracji, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.

[27] Nowicka M. 2014. Socjologia krytyczna a obietnica emancypacji. Wybrane problemy, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 235–254.

[28] Słomczyński K., Janicka K. 2008. Dychotomie w strukturze klasowej. O efekcie świętego Mateusza i pogłębiających się nierównościach społecznych, [w:] Co nas łączy, co nas dzieli?, red. J. Mucha, E. Narkiewicz-Niedbalec, M. Zielińska, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra.

[29] Sojak R. 2014. Socjologia wiedzy jako terapia dyskursu publicznego, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 255–273.

[30] Sojak R., Wicenty D. 2005. Zagubiona rzeczywistość. O społecznym konstruowaniu niewiedzy, Oficyna Naukowa, Warszawa.

[31] Sosnowska A. 1997. Tu, tam – pomieszanie, „Studia Socjologiczne” 1997, nr 4, s. 61–85.

[32] Sosnowska A. 1998. Teorie zmiany i rozwoju społecznego a zmiany w Europie Wschodniej. O potrzebie perspektywy globalnej, „Kultura i Społeczeństwo” 1998, nr 1, s. 61–72.

[33] Sosnowska A. 2004. Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią (1947–1994), Trio, Warszawa.

[34] Sowa J. 2008. Ciesz się, późny wnuku. Kolonializm, globalizacja i demokracja radykalna, Korporacja Ha!art, Kraków.

[35] Sowa J. 2011. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Warszawa.

[36] Staniszkis J. 1994. Dylematy okresu przejściowego. Przypadek Polski, [w:] Zmierzch socjalizmu państwowego. Szkice z socjologii ekonomicznej, red. W. Morawski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

[37] Staniszkis J. 2001. Postkomunizm. Próba opisu, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.

[38] Szacki J. 1993. Sociology At the Turning Points of Polish History, „Polish Sociological Review” 1993, nr 3, s. 167–176.

[39] Szacki J. 1994. Liberalizm po komunizmie, Znak, Kraków.

[40] Szacki J. 1995. Stan obecny socjologii polskiej, „Kultura i Społeczeństwo” 1995, nr 1, s. 17–25.

[41] Szacki J. 1996. Nauki społeczne wobec wielkiej zmiany, „Odra” 1996, nr 3, s. 4–8.

[42] Walentowicz H. 2011. Program teorii krytycznej Maxa Horkheimera, „Nowa Krytyka” 2011. http://www.nowakrytyka.pl/spip.php?article79; dostęp: 7.07.2014.

[43] Warczok T., Zarycki T. 2014a. Bourdieu recontextualized. Redefinitions of western critical thought in the periphery, „Current Sociology” 2014, vol. 62(3), s. 334–351.

[44] Warczok T., Zarycki T. 2014b. (Ukryte) zaangażowanie i (pozorna) neutralność. Strukturalne ograniczenia rozwoju socjologii krytycznej w warunkach pół-peryferyjnych, „Stan Rzeczy” 2014, nr 6, s. 129–158

[45] Wedel J. 2007. Prywatna Polska, Trio, Warszawa.

[46] Wnuk-Lipiński E. 2005. Socjologia życia publicznego, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.

[47] Zarycki T. 2007. Interdyscyplinarny model stosunków centro-peryferyjnych. Propozycje teoretyczne, „Studia Regionalne i Lokalne” 2007, nr 1, s. 5–26.

[48] Zarycki T. 2009a. Peryferie. Nowe ujęcia zależności centro-peryferyjnych, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.

[49] Zarycki T. 2009b. Socjologia krytyczna na peryferiach, „Kultura i Społeczeństwo” 2009, nr 1, s. 105–121.

[50] Ziółkowski M. 2000. Czy współczesnej (polskiej) socjologii grozi trywializacja?, „Kultura i Społeczeństwo” 2000, nr 3, s. 185–190.

[51] Zybertowicz A. 1993. W uścisku tajnych służb. Upadek komunizmu i układ postnomenklaturowy, Antyk, Komorów.

[52] Zybertowicz A. 2005. Antyrozwojowe grupy interesu. Zarys analizy, [w:] Kręgi integracji i rodzaje tożsamości. Polska, Europa, świat, red. W. Wesołowski, J. Włodarek, Wydawnictwo Scholar, Warszawa."