Magdalena Nowicka-Franczak – adiunktka w Zakładzie Badań Komunikacji Społecznej w Instytucie Socjologii na Uniwersytecie Łódzkim. Zajmuje się analizą dyskursu publicznego, pamięcią zbiorową i teorią postkolonialną. Autorka monografii Niechciana debata. Spór o książki Jana Tomasza Grossa (2017), wyróżnionej przez Polskie Towarzystwo Socjologiczne Nagrodą im. Stanisława Ossowskiego, oraz artykułów naukowych, które ukazały się m.in. w „Polish Sociological Review”, „Przeglądzie Socjologicznym”, „Kulturze i Społeczeństwie”, „Przeglądzie Socjologii Jakościowej”. Stypendystka Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu oraz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
The paper aims to indicate the common ground between historical sociology and discourse analysis. A field where a synergy of these two approaches can be heuristically valuable concerns communicational relations between the Polish elites and the people. Despite the historically changing designatum of the notions of elites and people, discursive ways of how the elites and the people relate to each other exhibit a dynamic continuity. In the second, empiric part of the paper, a contemporary practice present in the left-liberal elitist discourse, that is, speaking in the name and favour of the people, introducing and mediating their opinions in the public debate, and its historical prefigurations, is discussed using the example of an analysis of a radio broadcast „Świat się chwieje” [The World is Shaking] by Grzegorz Sroczyński in the radio station TOK FM. The episode is titled „Profesorka, nauczycielka i elektromonter – wszyscy pracujemy na taśmie, wszyscy przykręcamy śrubki” [Professor, teacher, and installation electrician: We all work on a production line, we all tighten screws], and was aired on 1 November 2020.
Bevir M. 1996. Ideology as Distorted Belief, „Journal of Political Ideologies”, vol. 1, no. 2, s. 107–122.
Bourdieu P. 1986. The Forms of Capital, [w:] Handbook of Theory and Research for Sociology of Education, red. J.G. Richardson, Greenwood Press, s. 241–258.
Breżniew L. 1981. Referat sprawozdawczy KC KPZR na XXVI Zjazd wygłoszony przez sekretarza generalnego KC KPZR Leonida Breżniewa, 23 lutego 1981 r., tłum. zbiorowe, Książka i Wiedza.
Burke P. 1980. Sociology and History, Allen & Unwin.
Chałasiński J. 1938. Młode pokolenie chłopów. Procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce, Państwowy Instytut Kultury Wsi – Spółdzielnia Wydawnicza „Pomoc Oświatowa”.
Chałasiński J. 1946. Społeczna genealogia inteligencji polskiej. T. 1–4, Czytelnik.
Ciołkiewicz P. 2014. Instrumentalizacja wiedz y eksperckiej w dyskursie publicznym. Prz ypadek telewiz yjnej rozmowy o stenogramach, [w:] Dyskurs elit symbolicznych. Próba diagnozy, red. M. Czyżewski, K. Franczak, M. Nowicka, J. Stachowiak, Wydawnictwo Akademickie Sedno, s. 146–172.
Czyżewski M. 1997. Historia nieudanej ceremonii. Dyskusja radiowa „Cena wolności – analiza przypadku”, [w:] Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, red. M. Czyżewski, S. Kowalski, A. Piotrowski, Wyd. Aureus, s. 254–292.
Czyżewski M., Franczak K., Nowicka M., Stachowiak J. 2014. Wprowadzenie, [w:] Dyskurs elit symbolicznych. Próba diagnozy, red. M. Czyżewski, K. Franczak, M. Nowicka, J. Stachowiak, Wydawnictwo Akademickie Sedno, s. 7–20.
Dijk T.A. van. 1993. Elite Discourse and Racism, Sage.
Dijk T.A. van. 2002. Discourse, Ideolog y and Context, „Folia Linguistica”, vol. 35, no. 1–2, s. 11–40.
Dworkin R. 2006. Is Democracy Possible Here? Principles for a New Political Debate, Princeton University Press.
Fallaci O. 2012. Lech Wałęsa, [w:] tejże, Wywiad z władzą, tłum. H. Borkowska, Świat Książki, s. 418–439.
Foucault M. 2002. Porządek dyskursu, tłum. M. Kozłowski, słowo/obraz terytoria.
Friszke A. 2003. Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989, Iskry.
Gdula M. 2018. Nowy autorytaryzm, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Goffman E. 1981. Forms of Talk, University of Pennsylvania Press.
Goffman E. 2010. Analiza ramowa. Esej z organizacji doświadczenia, tłum. S. Burdziej, Nomos.
Gospodarczyk M., Kożuchowski Ł. 2021. Nowa ludowa historia. Charakterystyka i społeczno-polityczne korzenie współczesnych narracji o historii chłopów polskich, „Studia Socjologiczne”, nr 2(241), s. 177–198.
Headland T.N., Pike K.L., Harris M., red. 1990. Emics and Etics: The Insider/Outsider Debate, Sage.
Jasiecki K. 2002. Elita biznesu w Polsce. Drugie narodziny kapitalizmu, Wydawnictwo IFiS PAN.
Jedlicki J. 1968. Klejnot i bariery społeczne. Przeobrażenia szlachectwa polskiego w schyłkowym okresie feudalizmu, PWN.
Kenney P. 2015. Budowanie Polski Ludowej. Robotnicy a komuniści 1945– 1950, tłum. A. Dzierzgowska, W.A.B.
Kizwalter T. 2020. Polska nowoczesność. Genealogia, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kokemohr R., Koller H.Ch., red. 1996. „Jeder Deutsche kann das verstehen”. Probleme im interkulturellen Arbeitsgespräch, Deutscher Studien Verlag.
Kolasa-Nowak A. 2001. Socjolog w badaniu przeszłości. Koncepcja socjologii historycznej Charlesa Tilly’ego, Wydawnictwo UMCS.
Kolasa-Nowak A. 2010. Zmiana systemowa w Polsce w interpretacjach socjologicznych, Wydawnictwo UMCS.
Krzyżanowska N. 2021. Społeczne konstruowanie macierz yństwa w dyskursach polskiej sfery publicznej (w druku).
Krzyżanowski M. 2020. Discursive Shifts and the Normalisation of Racism: Imaginaries of Immigration, Moral Panics and the Discourse of Contemporary RightWing Populism, „Social Semiotics”, vol. 30, no. 4, s. 503–527.
Kula W., Leskiewiczowa J., red. 1979. Przemiany społeczne w Królestwie Polskim 1815–1864, Ossolineum.
Leskiewiczowa J., red. 1982. Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. T. 7: Studia o grupach elitarnych, PWN.
Leszczyński A. 2020. Ludowa historia Polski, W.A.B.
Linkiewicz O. 2018. Lokalność i nacjonalizm. Społeczności wiejskie w Galicji Wschodniej w dwudziestoleciu międz ywojennym, Universitas.
Łuczewski M. 2012. Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej, Wydawnictwo Naukowe UMK.
Mannheim K. 2003. The Democratization of Culture, [w:] tegoż, Essays on the Sociology of Culture, Routledge, s. 171–246.
Marzec W. 2016. Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Universitas.
McCall G.J., Simmons J.L. 1974. Identities and Interactions: an Examination of Human Associations in Everyday Life, Free Press.
Modzelewski K. 2013. Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca, Iskry.
Moore B. 1966. Social Origins of Dictatorship and Democracy: Lord and Peasant in the Making of the Modern World, Beacon Press.
Nowicka-Franczak M. 2018. Democratization of Public Debate in Poland: A Crisis of Intellectuals?, „Societas/Communitas”, vol. 26, nos. 2–3, s. 119–144.
Nowicka-Franczak M. 2020. Od zsz ywania do roz prucia i z powrotem. Wymiary i wzory debaty publicznej we współczesnej Polsce, [w:] Sfera publiczna w Polsce i jej współczesne konteksty, red. J. Arcimowicz, K. Gadowska, Instytut Spraw Publicznych, s. 305–336.
Pobłocki K. 2021. Chamstwo, Czarne.
Porter-Szűcs B. 2021. Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, tłum. A. Dzierzgowska, J. Dzierzgowski, Wydawnictwo Filtry.
Turkowski A. 2020. Zmagania na peryferiach. Elity III RP o Rosji, Scholar.
Wodak R. 2008. Dyskurs populistyczny. Retoryka wykluczenia a gatunki języka pisanego, [w:] Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, red. A. Duszak, N. Fairclough, Universitas, s. 185–213.
Wróblewski M. 2016. Hegemonia i władza. Filozofia polityczna Antoniego Gramsciego i jej współczesne kontynuacje, Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wyczański A. 1977. Uwarstwienie społeczne w Polsce XVI wieku. Studia, Ossolineum.
Zarycki T. 2008. Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Zarycki T. 2015a. Modernizacja kulturowa i psychologiczna jako ideologia inteligenckiej hegemonii, „Przegląd Socjologiczny”, t. 64, z. 2, s. 45–68.
Zarycki T. 2015b. Pan. Jak chłop z panem – inteligenckie spory o spuściznę pańszczyzny w Polsce, „Res Publica Nowa”, nr 4(222), s. 28–31.
Zarycki T., Warczok T. 2014. Hegemonia inteligencka. Kapitał kulturowy we współczesnym polskim polu władzy – perspektywa „długiego trwania”, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 27–49.
Zarycki T., Warczok T. 2020. The Social Construction of Historical Traumas: The Polish Experience of the Uses of History in an Intelligentsia-Dominated Polity,
„European Review”, vol. 28, no. 6, s. 911–931.
Zysiak A. 2016. Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście, Nomos.
Żarnowski J. 1973. Społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, PWN.
